ԶԱՐՄԱՆԱՀՐԱՇ ԻՆՆՅԱԿ

   

 

 

Խորագիրը վարում է Արտաշես Թադևոսյանը

ԱՊՐԻԼՄԵԿՅԱՆ ԿԱՏԱԿՆԵՐ

Այդ օրը դարեր ի վեր տարբերվել է մյուսներից: Հռոմեացիները, ճիշտ է, այն նշում էին փետրվարի 17-ին, հնդիկները համարյա մեզ պես՝ մարտի 31-ին: Հին գերմանացիները (և ոչ միայն նրանք) այդ օրը Նոր տարի էին նշում: Ֆրանսիացիները միայն 1574 թվականին Կարլոս IX-ի հրամանով այդ տոնը սկսեցին նշել հունվարի մեկին: Եվ այդ հրամանը հրապարակվեց հենց այդ հիշարժան օրը: Այնպես որ ֆրանսիացիները մինչև այսօր էլ այդ օրը կատակով Նոր տարի են նշում: Այդպիսին է ապրիլի 1-ը: Այն տարբեր երկրներում ունի տարբեր անուններ: Շոտլանդիայում «կկվի օր» է, Ճապոնիայում` «տիկնիկի օր», Իսպանիայում` «ապուշների օր», Ֆրանսիայում` «ձկան օր», ԱՄՆ-ում` «հիմարների օր»: Բայց իմաստը նույնն է. այդ օրը պետք է և նույնիսկ խորհուրդ է տրվում խաղալ մտերիմների հոգու հետ, խաբել նրանց և, միևնույն ժամանակ, չխաբվել ու չընկնել նրանց ծուղակը:

9-ՐԴ ՏԵՂ. Ապրիլմեկյան ստախոսությունները շատ են սիրում զանգվածային տեղեկատվության միջոցները, ընդ որում, նույնպես շատ վաղուց: 1835 թ. ապրիլի 1-ին «Նյու Յորք սան» թերթը հայտնեց, որ անվանի գիտնականներ Հերշելն ու Բրյուսը (մեկն, ի դեպ, մահացել է 1822-ին, մյուսը՝ 1735-ին), համատեղ աշխատանքի արդյունքում ստեղծել են մի աստղադիտակ, որը հնարավորություն է տալիս դիտելու Լուսնի և Մարսի մարդկանց: Նույն օրը թերթի խմբագրությունը ողողվեց բազմաթիվ խնդրանքներով՝ հայտնել, թե ինչպես և որտեղ կարելի է օգտվել այդ աստղադիտակից:

8-ՐԴ ՏԵՂ. Նման կատակասեր լրատվամիջոցներ կան նաև մեր օրերում: 1960 թ. հեռուստալուրերում հայտնեցին, որ կատարվելու է Էյֆելյան աշտարակի հիմնարար վերակառուցում, և այսուհետև երկու հենասյուները պետք է գտնվեն Սեն գետի աջ ափին, մյուս երկուսը՝ ձախ:  «Փարիզի առաջին տիկնոջ» (այո, մի՛ զարմացեք, առաջինը հենց աշտարակն է, այլ ոչ թե երկրի նախագահի կինը) նկատմամբ նման ոտնձգության առիթով զայրացածների ցասումն աննկարագրելի էր:

7-ՐԴ ՏԵՂ. Զարմացնում է ժամանակակից ապրիլմեկյան ստերին արձագանքող ընթերցողների դյուրահավատությունը: 1977 թ. ապրիլյան համարում «Նաուկա ի ժիզն» («Գիտություն և կյանք») ամսագիրը հայտնել էր, որ Բավարիայի անտառներում ապրում է... եղջերավոր նապաստակ: Այդ տարօրինակ կենդանու լուսանկարը ևս հրապարակվել

էր. կոտոշները բավականին մեծ էին: Եվ այդ նյութին արձագանքեց ընթերցողների բավական մեծաթիվ զանգված:

6-ՐԴ ՏԵՂ. Իսկ ի՞նչ կարելի է սպասել այսօրվա ընթերցողից, որն անհամբերությամբ է սպասում զանազան աստղագուշակների: Ի դեպ, դրանց հետ կապված զավեշտ ևս կա: Ֆրանսիացի գիտնականներն առաջարկեցին ամեն ցանկացողի ուղարկել երկրի լավագույն աստղագուշակների կազմած անհատական գուշակությունը միայն մի պայմանով՝ վերջում գրել, թե որքան ճիշտ է իրենց նկարագրել այդ աստղագուշակը: Ի՞նչ եք կարծում, մարդկանց քանի՞ տոկոսն էր գրել, որ հիացած է նկարագրության ճշգրտությամբ և որ այն լիովին համընկնում է իր բնավորության գծերի հետ:  Հի՞նգ, տա՞սը, երեսո՞ւն, հիսո՞ւն... Սխալվում եք, մարդկանց 98 տոկոսն այդ կարծիքին էր: Իսկ իրականում բոլորին ուղարկվել էր իրոք լավագույն աստղաբանների կազմած գուշակությունը, բայց բոլորին նույնը:

5-ՐԴ ՏԵՂ. Գիտության անվանի ժողովրդականացնող ամերիկացի Մարտին Գարդները «Գիտական Ամերիկա» ամսագրում հրապարակեց բուրգի հրաշալի հատկությունների մասին մի ծաղրահոդված, որտեղ գրում էր, որ բրգաձև ծածկոցը դանդաղեցնում է ածելիների բթացումը, վերադարձնում սրությունը և նման այլ անհեթեթություններ: Համարը (բնականաբար՝ ապրիլյան) լույս տեսնելուց հետո նրան է զանգահարում նմանատիպ գրքերի տպագրությամբ զբաղվող մի հրատարակիչ և առաջարկում բուրգի գործած հրաշքների մասին գրքի հրատարակման պայմանագիր: Գարդները բացատրում է, որ դա ապրիլմեկյան կատակ է: «Ավելի լավ,– պատասխանում է հրատարակիչը,– դուք կհրատարակեք բուրգի հրաշալի հատկությունների մասին մի գիրք, իսկ հետո՝ երկրորդը, որը կմերկացնի այդ կեղծ ուսմունքը»: Գումար վաստակելու համար մարդիկ ինչի ասես կդիմեն:

4-ՐԴ ՏԵՂ. Ապրիլմեկյան տոնը սիրեցին նաև բազմաթիվ դերասաններն ու խեղկատակները: Օրինակ, XIX դարում ձեռնածուների խմբի տերը մոսկվացիներին հայտնեց, որ կմտնի սովորական ապակե շշի մեջ: Ժողովուրդը վազեց թատրոն, իսկ երբ բարձրացրին վարագույրը, բեմում դրված էր դատարկ մի շիշ, որի վրա գրված էր. «Այսօր ապրիլի 1-ն է»: Թատրոն վազելուց  առաջ պետք էր նայել օրացույցին:

3-ՐԴ ՏԵՂ. Անվանի գիտնականների հետ կատակելը շատ վտանգավոր է: Ֆրանսիացի կենդանաբան Ժորժ Կյուվիեի աշակերտներից մեկը, սատանայի զգեստավորմամբ ներխուժելով ուսուցչի մոտ, բղավեց. «Կյուվիե՛, ես քեզ կուտե՛մ»: Եվ անմիջապես «ոչնչացվեց» բավական լուրջ գիտական հիմնավորմամբ: «Եղջերավոր և սմբակավոր, դու խոտակեր ես, դու չես կարող ինձ ուտել»,– ասաց կենդանիների կարգաբանության մասնագետ Կյուվիեն: Այդ թերուսին տեղն է, պետք էր բղավել. «Կպոզահարե՛մ»:

2-ՐԴ ՏԵՂ. Իր հետաքրքրաշարժ հուշերում ֆրանսիացի ակադեմիկոս Անատոլ Աբրահամը գրում է, թե ինչպես իր գործընկեր պրոֆեսոր Սիմոնը զարմանալի սառնասրտությամբ և անտարբերությամբ ընդունեց իր լաբորատորիայում տեղի ունեցած և զգալի ավերածություններ պատճառած պայթյունի մասին լուրը: Դրա «մեղավորը» գիտնականի սեղանին դրված օրացույցն էր, որտեղ գրված էր՝ ապրիլի 1: Այնինչ պայթյուն իրականում եղել էր:

1-ԻՆ ՏԵՂ. Գիտնականի հոգու հետ առավել հաջող կարելի է խաղալ, եթե կատակը կապված է նրա մասնագիտության հետ: Մի անգամ, գալով փորձասենյակ, պրոֆեսոր Ալեքսանդր Բուտլերովը տեսավ, որ օգնականները կրակի վրա ինչ-որ բան են տաքացնում: «Ինչո՞վ եք զբաղված» հարցին նրանք պատասխանեցին. «Հեչ, կապտաթթու ենք ստանում: Եթե ուզում եք, կարող ենք ցույց տալ»: Եվ օգնականներից մեկը պահարանից հանեց ինչ-որ նյութով մի անոթ և այնպես անհաջող մեկնեց ապշահար Բուտլերովին, որ այն ընկավ գետնին ու փշրվեց: Տեսնելով ոտքերի տակ թափված հեղուկը, գիտնականը արագ փախավ սենյակից: Իսկ թե նրա հետևից ինչ բղավեց օգնականը, երևի կռահում եք...

ՍԱԼՎԱԴՈՐ ԴԱԼԻԻ ԳՅՈՒՏԵՐԸ

Սալվադոր Դալին ոչ միայն հանճարեղ նկարիչ էր, այլև գյուտարար: Նրա գյուտերից շատերը կյանքի են կոչվել, թեպետ նախնական մտահղացումը բոլորին թվացել է բացարձակ անհեթեթ: Ճիշտ է, Դալին այնքան էլ գոհ չէր: Նա գրում էր. «Իմ ստեղծած ամեն ինչը կյանքի կոչվեց, սակայն ոչ իմ կողմից և այնքան ապաշնորհ ձևով, որ ասելու չէ»:

9-ՐԴ ՏԵՂ. Զսպանակներով կոշիկներ՝ քայլելուց բավականություն ստանալու համար:

8-ՐԴ ՏԵՂ. Սպեկտրային ակնոց-գեղադիտակ, որը փոխակերպում է իրականությունը: Դալին սա հատուկ ստեղծել է զբոսաշրջիկների համար, եթե բնապատկերը ձանձրույթ է առաջացնում:

7-ՐԴ ՏԵՂ. Պլաստիկե բազկաթոռ, որը ճշգրտորեն ընդունում է նստած մարդու մարմնի ձևը:

6-ՐԴ ՏԵՂ. Դնովի եղունգներ, որոնցից յուրաքանչյուրի վրա ամրացված են փոքր հայելիներ՝ սեփական պատկերը դիտելու համար:

5-ՐԴ ՏԵՂ. Թափանցիկ մանեկեն, որի մեջ ջուր է լցված և լողում են ձկնիկներ. սա մարդու արյան շրջանառության մասին պատկերացում կազմելու համար է:

4-ՐԴ ՏԵՂ. Ֆոտոդիմակներ՝ թղթակիցների և լուսանկարիչների համար: Սա, թերևս, շուտով կդառնա կենսական անհրաժեշտություն: Ավելի ու ավելի հաճախ նշված մասնագիտությունների տեր մարդիկ դառնում են դատական լսումների մասնակիցներ՝ որպես անձնական կյանք ներխուժելու մասին օրենքի խախտողներ: Իսկ այսպես՝ դիր, ասենք, Ջորջ Բուշի կամ Տիգրան Կարապետյանի դիմակը, և թող հետո քեզ փնտրեն ու գտնեն:

3-ՐԴ ՏԵՂ. Շոշափողական կինո: Սա Դալին մշակել է շատ մանրակրկիտ: Բավական պարզ հարմարանքը հանդիսականներին հնարավորություն կընձեռի շոշափելու այն ամենը, ինչ տեսնում են էկրանին՝ բուրդը, թավիշը, մորթին, սորուն ավազը, հարթ մաշկը... Այստեղ Դալին շատ ավելի առաջ է անցել, քան ժամանակակից առաջատար համակարգչային մասնագետները, որոնց էլեկտրոնային սարքերի միջոցով ոչ մի կերպ չի հաջողվում հասնել նման արդյունքների:

2-ՐԴ ՏԵՂ. Ահա թե ինչ էր գրում Դալին. «Ես նաև ստեղծել եմ գաղտնի հաճույքներ (ինչպես մարմնական, այնպես էլ հոգևոր) ստանալու համար նախատեսված բազմաթիվ գործիքներ»: Դրանց թվում են նաև գերզզվելի այնպիսի իրեր, որոնք կատաղության պահերին կարելի է ջարդուփշուր անել՝ ամբողջ ուժով հարվածելով պատին:

1-ԻՆ ՏԵՂ. Դալին շարունակում է. «Կան նաև առավել հանդիսավոր դեպքերի համար պատրաստված առարկաներ: Դրանցով կարելի է խաղալ նյարդերի հետ և հասնել (կամ հասցնել) հուսահատության վերջին աստիճանի: Եվ այստեղ պետք կգա իմ ևս մեկ ստեղծագործությունը՝ շրխկանը, որը պայթում է ճիշտ այնպես, ինչպես շամպայնի շշից դուրս է թռչում խցանը՝ գը՛մփ»: Եվ լսվում է Դալիի չարագույժ ծիծաղը...

ՏԱՍՆԵՐԵՔ

Այսօր հունվարի 13-ն է: Օրն էլ` ուրբաթ: Շատերը սարսափում են 13-ի և ուրբաթի «համադրությունից»: Ոմանք էլ շատ հանգիստ են վերաբերվում դրան: Երևի հասկացաք, որ այս անգամ կխոսենք 13 թվի մասին: Հարցումների տվյալներով` յուրաքանչյուր չորրորդ եվրոպացին վախենում է այդ թվից:

9-ՐԴ ՏԵՂ. Յոհան Վոլֆգանգ Գյոթեն անկողնում էր անցկացնում ամիսների 13-ին ընկնող ուրբաթ օրերը:

8-ՐԴ ՏԵՂ. Այդ օրերին գերմանական պետական գործիչ Օտտո ֆոն Բիսմարկը չէր ստորագրում նույնիսկ ամենաանմեղ տեքստերի տակ:

7-ՐԴ ՏԵՂ. Սնահավատների շարքում էին նաև ԱՄՆ-ի նախագահներ Հերբերտ Հուվերը և Ֆրանկլին Դելանո Ռուզվելտը: Վերջինս, ըստ ժամանակակիցների հուշերի, ամսի 13-ին հրաժարվում էր ամեն տեսակի ուղևորությունից, նույնիսկ եթե դա «անմեղ» երեքշաբթի էր:

6-ՐԴ ՏԵՂ. Երբ 1968 թ. Մեծ Բրիտանիայի Եղիսաբեթ II թագուհին գալիս էր Գերմանիա, ուղևորության կազմակերպիչները վերջին պահին նկատեցին, որ գնացքը ժամանում է երկաթուղային կայարանի 13-րդ ուղի: Ստիպված շտապ փոխեցին համարակալումը:

Ռիխարդ Վագներ

5-ՐԴ ՏԵՂ. 13 թվի նկատմամբ սարսափ ունեին հանճարեղ երաժշտահաններ Ռոսսինին, Շոպենը, Վագները: Ամենաշատն այդ թվից «տուժել է» վերջինը. նա մահացել է փետրվարի 13-ին: Թեև, եթե ճշմարիտն ասենք, նրա կյանքն ամուր շաղկապված է եղել այդ թվի հետ: Նրա անվան և ազգանվան գերմաներեն գրության մեջ կա 13 տառ (Richard Wagner): Նա ծնվել է 1813 թվականին, գրել է 13 խոշոր ստեղծագործություն, «Տանհոյզեր» օպերայի առաջնախաղը կայացել է մարտի 13-ին: «Պարսիֆալ» օպերան նա ավարտել է հունվարի 13-ին: Այնպես որ, մահվան ամսաթիվը տրամաբանորեն եզրափակում է նրա կյանքի ողջ ընթացքը:

4-ՐԴ ՏԵՂ. Իտալացի անվանի դերասանուհի Էլեոնորա Դուզեն, ընդհակառակը, 13 թվի մեծ երկրպագու էր: Այդ թիվը նրան շրջապատում էր ամենուր, ինչը սարսափեցնում էր նրա սիրելի տղամարդուն` Գաբրիել դ’Անուցիոյին:

3-ՐԴ ՏԵՂ. Կան մարդիկ, որոնք կարծում են, թե 13 թիվը հաջողություն է բերում: Նրանցից է, օրինակ, ապրիլի 13-ին ծնված շախմատի աշխարհի 13-րդ չեմպիոն Գարի Կասպարովը:

2-ՐԴ ՏԵՂ. Սերգեյ Կորոլյովը շատ հանգիստ էր վերաբերվում 13 թվին, սակայն, չգիտես ինչու, տանել չէր կարողանում երկուշաբթիները: Տիեզերանավերը Խորհրդային Միությունում երկուշաբթի օրերին չէին թռչում:

1-ԻՆ ՏԵՂ. Նապոլեոնը երբեք չէր ճակատամարտում ուրբաթ 13-ին: Ավելին, յուրաքանչյուր ամսվա 13-ը թշնամիների համար առանց կրակոցների օր էր:

ԱՆՎԱՆԻ ՑՐՎԱԾՆԵՐԸ

Էռնեստ Հեմինգուեյ 

Խորհրդային անվանի բանաստեղծ, մանկագիր Սամուիլ Մարշակի մտերիմներն ասում էին, որ նրա «Ցրված մարդը» հանրահայտ ստեղծագործության հերոսի նախատիպը եղել է ինքը՝ հեղինակը: Եվ այդ առումով նա միայնակ չէ. ցրված են եղել շատ ու շատ անվանի և հանճարեղ մարդիկ: Ի դեպ, Էռնեստ Հեմինգուեյը ցրվածությունը թերություն չէր համարում, ավելին, ըստ նրա՝ «երջանկությունը լավ առողջության և վատ հիշողության համադրումն է»: Եվ այսպես…

9-ՐԴ ՏԵՂ. Մի անգամ անվանի հանդիսավար Սմիռնով-Սոկոլսկին շփոթեց դաշնակահար Յակով Ֆլիերին և ջութակահար Սամուիլ Ֆուրերին և բեմից հայտարարեց. «Այժմ ելույթ կունենա ջութակահար Ֆլիերը»: Վրդովված Ֆլիերը պահանջեց ուղղում մտցնել: Հանդիսավարը դա արեց շատ ինքնատիպ ձևով. «Խնդրում եմ ներել ինձ, բայց Յակով Ֆլիերը ջութակը մոռացել է տանը, ուստի նա դաշնամուր կնվագի: Իսկ դա ավելի դժվար է»:

8-ՐԴ ՏԵՂ. Պրոֆեսոր Դմիտրի Մենդելեևը տրամվայ նստելիս հանում էր կրկնակոշիկները: Եվ միայն նրան ուղեկցող ուսանողների ուշադրության շնորհիվ դրանք վերադառնում էին տիրոջը:

7-ՐԴ ՏԵՂ. Ֆրանսիացի ֆիզիկոս Անդրե Ամպերը մի անգամ ճաշում էր ընկերոջ տանը: Չհավանելով ճաշատեսակը՝ նա սպառնաց խոհարարուհուն հեռացնել աշխատանքից, կարծելով, թե իր տանն է: Իսկ ռուս երգահան Ալեքսանդր Բորոդինը, ընդհակառակը, սեփական տունը շփոթել էր ուրիշի տան հետ: Կախիչից վերցնելով վերարկուն՝ նա պատրաստվում էր լքել բնակարանը, հյուրերին ասելով. «Տուն պիտի գնամ, առավոտյան դասախոսություն ունեմ»:

6-ՐԴ ՏԵՂ. Հունգարացի երգահան Իմրե Կալմանը, հյուրընկալվելով երգահան Ֆերենց Լեհարին, ոչ միայն կախիչից վերցրեց նրա վերարկուն, այլև  հագավ այն՝ շտապելով լքել տունը: Սակայն տանտերը կանգնեցրեց նրան. «Թանկագին Իմրե, դու կարող ես իմ օպերետներից վերցնել ցանկացած մեղեդի, բայց թող ինձ իմ միակ վերարկուն»:

5-ՐԴ ՏԵՂ. Ռուս երգիչ Ֆեոդոր Շալյապինը մի անգամ մոռանում է, թե որտեղ պետք է բարեգործական համերգ տա: Նա որոշում է մտնել պատահած առաջին ինստիտուտը և հարցնում, թե արդյոք իրենց մոտ չի՞ երգելու: Նրան պատասխանում են, որ ոչ, բայց դեմ չեն լինի, եթե երգի: Շալյապինը կատարում է նրանց խնդրանքը: Պատմությունը կրկնվում է ամբողջ օրը. տալով 7 անվճար համերգ, Շալյապինը այդպես էլ չգտավ ճիշտ հասցեն:

Մարկ Տվեն

4-ՐԴ ՏԵՂ. Մի անգամ Մարկ Տվենը կորցնում է գնացքի տոմսը, բայց ուղեկցորդը, ճանաչելով մեծ գրողին, հանգստացնում է նրան՝ ասելով, որ տոմս պետք չէ: Բայց գրողն այլ կարծիքի էր. «Իսկ ինչպե՞ս իմանամ, թե ուր եմ գնում»:

3-ՐԴ ՏԵՂ. Գերմանացի գիտնական, նոբելյան մրցանակակիր Պաուլ Էռլիխը սեփական ցրվածության դեմ պայքարում էր` ինքն իրեն ուղարկելով առաջին անհրաժեշտության աշխատանքների մասին հիշեցումներով փոստային բացիկներ:

2-ՐԴ ՏԵՂ. Չափազանց ցրված էր մեծ գիտնական Իսահակ Նյուտոնը: Մի անգամ նա ընկերոջն ուղարկում է հետևյալ բովանդակությամբ նամակ. «Այստեղ բոլորն ասում են, որ դու երկու ճակատամարտերում հաղթանակ ես տարել, իսկ երրորդում քեզ սպանել են: Գրիր ինձ, դա ճի՞շտ է»:

1-ԻՆ ՏԵՂ. Ֆրանսիացի գրող, առակագիր Ժան Լաֆոնթենը որոշում է այցելության գնալ իր գրող ընկերոջը՝ մոռանալով, որ մեկ ամիս առաջ մասնակցել է… նրա թաղմանը և ելույթ ունեցել դամբանական խոսքով: Երբ ընկերոջ սպասուհին զարմացած հիշեցնում է նրան այդ մասին, գրողը պատասխանում է. «Այո, դուք իրավացի եք: Ես հոյակապ հիշողություն ունեմ. իմ այդ ելույթը ես կարող եմ բառացի կրկնել»:

ՆՈՐ ՏԱՐՎԱ ՆՎԵՐՆԵՐ

Ի՞նչ նվեր էին բերել մոգերը նորածին Հիսուսին: Ոսկի, կնդրուկ և զմուռս: Այդ ընծաներն ունեին հատուկ իմաստ. ոսկին խորհրդանշում է իշխանությունը, կնդրուկը` երկինք հասնող աղոթքի բույրը, իսկ զմուռսը հիշեցնում է ամենի անցավոր լինելը: Այս անգամ կզրուցենք տարբեր երկրներում Նոր տարվա առթիվ տրվող և չտրվող նվերների մասին:

9-ՐԴ ՏԵՂ. Շվեդները միմյանց ավանդաբար նվիրում են ինքնաշեն մոմեր: Դրա պատճառն այն է, որ Բևեռային շրջանի մոտ ձմռանը շատ վաղ է մթնում, իսկ լույսը խորհրդանշում է ընկերություն, սրտաբացություն, ուրախություն: Ի դեպ, Սկանդինավիայում գեղեցիկ թղթով փաթաթած նվերն անպայման «կնքում են» կարմիր մոմով:

8-ՐԴ ՏԵՂ. Էստոնիայում, Ավստրիայում և Շոտլանդիայում երջանկություն է բերում փողոցում հանդիպած, աշխատանքային գործիքներով և մրոտ դեմքով ու ձեռքերով ծխնելույզ մաքրողը: Այդ պատճառով այնտեղ հաճախ մեկմեկու նվիրում են խողովակ մաքրողների մրոտ կավե արձանիկներ: Ավստրիայում նաև ընդունված է նվիրել խնայատուփ խոզուկներ: Ի դեպ, այս երկրում նվերները, ոսկե ձին հեծնած, բերում է անձամբ Հիսուսը:

7-ՐԴ ՏԵՂ. Եթե Ֆինլանդիայում, Նորվեգիայում կամ Շվեդիայում ձեզ լուցկի նվիրեն, չզարմանաք. դա ջերմության ու երջանկության ավանդական մաղթանք է: Սակայն ոչ մի դեպքում լուցկի չնվիրեք Իսպանիայում կամ Հունաստանում. այնտեղ դա խորհրդանշում է տունն այրելու ցանկություն:

6-ՐԴ ՏԵՂ. Հույները, բացի ավանդական շամպայնով ու գինով լի զամբյուղներից, վերջերս սկսել են իրար նվիրել խաղաթղթերի նոր կապուկներ:

5-ՐԴ ՏԵՂ. Իսլանդիայում չարաճճի երեխան որպես նվեր Ձմեռ պապից կարող է ստանալ հում կարտոֆիլ: Իսլանդիայի բոլոր երեխաները գիտեն, որ դեկտեմբերի 1-ից 24-ը ցանկացած պահի իրենց կարող է այցելել Ձմեռ պապը, և այդ օրերին խելոք են մնում:

4-ՐԴ ՏԵՂ. Ճապոնացուն անչափ կվիրավորեք, եթե Ամանորի առթիվ ծաղիկներ նվիրեք: Այնտեղ ընդունված է, որ ծաղիկ նվիրելու իրավունք ունեն միայն կայսերական ընտանիքի անդամները: Սովորական մահկանացուից ճապոնացին ծաղիկ չի ընդունի:

3-ՐԴ ՏԵՂ. Իսկ չինացին չի վերցնի ժամացույցը, քանի որ այդ առարկան մահվան խորհրդանիշ է:

2-ՐԴ ՏԵՂ. Ամուսնացած ֆրանսուհին կտրականապես կհրաժարվի կողմնակի անձի ընծայած օծանելիքի նույնիսկ փոքրիկ սրվակից. չափազանց նեղանձնական է:

1-ԻՆ ՏԵՂ. Անսպասելի նվեր կարելի է համարել սպիտակ արջերի ու ծովափղերի` սառույցից հատված փոքրիկ քանդակները, որոնք իրար նվիրում են Գրենլանդիայի էսկիմոսները: Եվ քանի որ այդ կղզում նույնիսկ ամռանը շատ ցուրտ է, այդ նվերները պահպանվում են անչափ երկար:

ՆՈՐ ՏԱՐՎԱ ՌԵԿՈՐԴՆԵՐ

Ի՜նչ ասես, կանեն մարդիկ անուն հանելու, Գինեսի գրքում հայտնվելու համար: Օրինակ, մեքսիկացի մի նկարիչ մի անգամ շշերից, հայելու բեկորներից և այլ թափոններից պատրաստել էր Արևմուտքում տարածված Սուրբ Ծննդյան հրեշտակ: Եվ այդ հրեշտակն ամենամեծն էր աշխարհում՝ 557 սմ: Այնուհետև նույն նկարիչը պատրաստել էր ամենամեծ ամանօրյան մոմը և ամենաերկար զարդաշղթան, որի զանգակների դերում 4850 դատարկ շշեր էին: Այս անգամ մեր իննյակում կներկայացնենք տարեմուտին առնչվող նվաճումներ: Եվ այսպես…

9-ՐԴ ՏԵՂ. Ինչպես հայտնի է, կաթոլիկները Նոր տարվա նախօրեին իրենց տանը գուլպա են կախում, որի մեջ, ըստ ավանդության, իր նվերներն է թողնում Սանտա Կլաուսը: Եվ ահա 1993 թ., Կալիֆոռնիայում, երևի թե շատ ագահ մեկը գործել է աշխարհում ամենամեծ գուլպան. նրա մեջ կտեղավորվեր երկու բեռնատար ավտոմեքենա նվեր:

8-ՐԴ ՏԵՂ. Աշխարհում ամենամեծ ձնամարդը պատրաստել են 1999 թ. ԱՄՆ-ում. նրա բարձրությունը 34 մ 63 սմ էր: Ձնեմարդու ձեռքերի փոխարեն օգտագործվել էին իսկական եղևնիներ, որոնց երկարությունը 3 մետր էր: Ափսոս, որ պատրաստելուց մի քանի օր անց եղանակը տաքացավ, և ռեկորդային ձնամարդը հալվեց:

7-ՐԴ ՏԵՂ. 1932 թ. Կանադայում 9 օր շարունակ առանց ընդհատվելու ձյուն է տեղացել: Սա երբևէ տեղացած ամենաերկարատև ձյունն է, և բոլոր մեկհարկանի տները մնացին ձյան տակ: Ի դեպ, 30-ական թվականներին ձյունը գրեթե ամենուր ոչ թե սպիտակ էր, այլ մոխրագույն, քանի որ տները ջեռուցվում էին ածուխի վառարաններով, և ածուխը ծխի հետ բարձրանում էր օդ ու ներքև թափվում ձյան հետ:

6-ՐԴ ՏԵՂ. Գիտե՞ք, թե ինչքան խաղալիք կարելի է կախել տոնածառի վրա: Չեք պատկերացնի, բայց մի անգամ խեղճ տոնածառն իր վրա կրել է 580 կգ ամանորի զարդ: Եվ այդ խաղալիքների պատճառով ինքը՝ եղևնին, գրեթե չէր երևում:

5-ՐԴ ՏԵՂ. 20-րդ դարի տարեմուտի ամենամեծ անակնկալն է համարվում ձնե մարդու՝ Ետիի հայտնվելը: Առաջին անգամ Ետիին տեսել են 1921 թ. Սուրբ Ծննդյան օրերին Էվերեստում, 6400 մետր բարձրության վրա: Եվ հենց այդ օրն է համարվում ձնե մարդու պաշտոնական դիտման առաջին օրը:

4-ՐԴ ՏԵՂ. 1996 թ. Արգենտինայի մայրաքաղաք Բուենոս Այրեսի փողոցներով միաժամանակ անցավ 2456 Սանտա Կլաուս: Սա «արևմտյան Ձմեռ պապերի» կուտակման համաշխարհային ռեկորդ է: Ափսոս, որ նրանք նվերներ չէին բաժանում:

3-ՐԴ ՏԵՂ. Իսկ ահա 1984 թ. Ավստրիայի մայրաքաղաք Վիեննայում դիտվել է, ըստ մեզ, ավելի հաճելի կուտակում: Այստեղ միաժամանակ հավաքվել էր 3016 Ձյունանուշ: Կարճ մուշտակներով և կարմիր գլխարկներով գեղեցկուհիներն այնքան էին գերել վիեննացիներին, որ նրանց բոլորին շնորհվեց քաղաքի պատվավոր քաղաքացու կոչում, և այժմ Վիեննան պատվավոր քաղաքացիների թվով աշխարհում առաջինն է:

2-ՐԴ ՏԵՂ. Նոր տարվա առթիվ արված ամենամեծ նվերը 1997 թ. իր 4-րդ կնոջն է մատուցել Արաբական Միացյալ Էմիրությունների նավթարդյունաբերողներից մեկը: Նա նվիրել է Օվկիանիայում գտնվող 37 քառ. կմ տարածքով մի կղզի:

1-ԻՆ ՏԵՂ. Այս ռեկորդը կարող է սահմանել մեզանից յուրաքանչյուրը: Դուք կարող եք դառնալ առաջինը, եթե ձեր բնակարանում զարդարված վիճակում 32,5 տարուց ավելի պահեք միևնույն տոնածառը: Հենց այդքան ժամանակ մի մարդ իր տանը պահել է իր տոնածառը, քանի որ չի կարողացել բաժանվել նրանից. 1968 թ. նա այդ տոնածառի մոտ է անցկացրել իր կյանքի ամենահիշարժան Նոր տարին. այդ օրը նա խնդրել է իր սիրած աղջկա ձեռքը: Ճիշտ է, հարսանիքն այդպես էլ չի կայացել. աղջիկը չի կարողացել հաշտվել այն բանի հետ, որ իր փեսացուն, մեղմ ասած, բնակարանը ոչ հաճախ է մաքրում:

Չեմ հասկանում՝ ինչպե՞ս կարելի է 

լինել աղավնաբույծ,– ասաց ճագարաբույծը:

ԷՄԻԼ ԿՐՈՏԿԻ

ՕՏԱՐԻ ՍՈՎՈՐՈՒՅԹՆԵՐՆ ԱՐԺԵ ԻՄԱՆԱԼ

Շատերը համոզված են, որ գոյություն ունի երկու տեսակետ՝ իմը և սխալականը: Սակայն մարդիկ շա՛տ տարբեր են, և յուրաքանչյուրն ունի իր կարծիքը, և այն նույնպես կարող է ճիշտ լինել: Եթե չես ցանկանում ընդհարվել ուրիշների հետ, պետք է տնից դուրս չգաս և ապրես մեկուսի ու տխուր կյանքով: Բայց եթե դրան պատրաստ չես, ուրեմն պետք է համակերպվես իրողությանը: Իսկ եթե, առավել ևս, պատրաստվում ես մեկնել այլ երկիր, որտեղ բոլորովին տարբեր մշակույթ ու սովորույթներ են, ապա բարի եղիր ուսումնասիրել դրանք և բազմաթիվ տհաճություններից խույս կտաս:

9-ՐԴ ՏԵՂ. Բազմաթիվ մակեդոնացիներ կենդանի կմնային նույնիսկ մ. թ. ա. 197 թ. Կինոսկեֆալե բլուրների մոտակայքում հռոմեացիներից կրած պարտությունից հետո, եթե իմանային թշնամու սովորույթները: Դարեր ի վեր մակեդոնական զորքերում հանձնվելու նշանը նիզակը վեր տնկելն էր, իսկ հռոմեացիները դա չգիտեին: Եվ երբ մակեդոնացիները տնկեցին իրենց նիզակները, թշնամին, չհասկանալով դա, կոտորեց բոլորին: Այսպիսով, ուրիշի սովորույթները չիմանալուց տուժեցին նաև հռոմեացիները, քանի որ ստրկատերերի համար գերեվարվածների սպանությունը նշանակում էր թանկարժեք գույքի ոչնչացում, ընդ որում՝ սեփական գույքի: Մակեդոնացիների  տեսանկյունից կորուստը, իհարկե, ավելի զգալի էր:

8-ՐԴ ՏԵՂ. Ճապոնացիների հետ գործնական  հարաբերությունների մեջ մտնելը բավականին բարդ է: Նրանք «ոչ» ասելու սովորություն չունեն: Ճապոնացիներն, իհարկե, մերժում են, այլապես նրանց վերջը վաղուց եկած կլիներ: Պարզապես «ոչ»-ի փոխարեն նրանք ասում են. «Ձեր առաջարկությունն ինձ չափազանց հետաքրքրեց: Այդ հարցը ես չեմ կարող անմիջապես լուծել, բայց մոտ օրերս՝ գուցե վաղը չէ մյուս օրը կամ մինչև շաբաթվա վերջ, այն կլուծեմ»: Ճապոնացին անմիջապես հասկանում է, որ իրեն մերժել են: Իսկ եվրոպացին կամ ամերիկացին ուրախանում է և գալիս վաղը չէ մյուս օրը: Ճապոնացին չափազանց զարմանում է և «Ե՞րբ ենք վերջապես ստորագրելու համաձայնագիրը» հարցին տալիս է շատ «կոպիտ» պատասխան. «Երեք օրից, երբ տեղակալս վերադառնա»: Եվ հյուրին տեղավորում է ամենաթանկ հյուրանոցում (նկատենք՝ սեփական միջոցներով): Ճապո

նացին իրեն վատ է զգում, որ այդպես նսեմացնում է այդ բարբարոսին, բայց համոզված է, որ նա այլևս չի գա իր մոտ: Սակայն սխալվում է. հաջորդ օրը հյուրը կրկին հայտնվում է: Եվ այդպես կարող է շարունակվել մի քանի շաբաթ. ճապոնացին «կմերժի», հյուրն էլ չի հասկանա: Ի՞նչ արած, այդպիսին են այդ ճապոնացիները…

7-ՐԴ ՏԵՂ. Ասիական, հիմնականում՝ արաբական շուկաներում եվրոպական դաստիարակություն ստացած մարդկանց զարմացնում և ապշեցնում են սեփական ապրանքը բարձր բղավելով գովաբանող առևտրականները: Ըստ նրանց պատկերացումների՝ այդպես կարելի է բղավել միայն երբ կյանքին վտանգ է սպառնում: Իսկ այդ մարդիկ հարյուրամյակներով ապրել են բնական ընտրության խիստ պայմաններում. ցածր ձայնով բղավող առևտրականը կորցնում էր գնորդին և մահանում էր ու իրենից հետո չէր թողնում սերունդ: Այնպես որ նրանք դեռ երկար ժամանակ կբղավեն:

6-ՐԴ ՏԵՂ. Մեկին բղավելն օգնում է գոյատևել, մյուսին հասցնում է բանտ: Նայած թե ինչ ես բղավում և որտեղ: Տարիներ առաջ Իսրայելում, որը, ինչպես հայտնի է, մշտական հակամարտության մեջ է արաբների հետ, մի հայկական ընտանեկան զույգ մոլորվում է հանրախանութում: Ամուսինը սկսում է բղավել կնոջ անունը և… հայտնվում է գետնին՝ մեջքի հետևում ոլորված ձեռքերով: Ամեն ինչ բացատրվում է շատ պարզ. կնոջ անունը Ալլա էր, և երբ ամուսինը բղավել է` Ալլա՜, հրեա ոստիկաններին թվացել է, թե նա հերթական արաբ ահաբեկիչն է, որոնք իրենց պայթեցնելուց առաջ բղավում են «Ալլահ աքբար»: Այնպես որ, զգույշ եղեք օտար ափերում:

5-ՐԴ ՏԵՂ. Ուշագրավ են նաև տարբեր ժողովուրդների պատկերացումները հեռավորության մասին, հատկապես՝ զրուցելիս: Արդյունքում անգլիացու և, ասենք, հույնի շփումը (կամ շփման փորձը) վերածվում է զավեշտի (հատկապես կողքից դիտողի համար): Պատկերացրեք. հույնը մոտենում է, անգլիացին՝ հեռանում, և այդպես այնքան ժամանակ, մինչև հույնը անգլիացուն կմտցնի անկյուն և կսկսի ձեռքերի կտրուկ շարժումներով բացատրել այն, ինչ ցանկանում է՝ նույնիսկ չնկատելով, որ անգլիացին իրեն այնքան էլ հարմարավետ չի զգում: Չէ՞ որ նրա պատկերացմամբ՝ երկրորդ անձն իրենից այդպիսի հեռավորության վրա կարող է գտնվել միայն մտերմիկ կապի կամ կռվի ժամանակ, և քանի որ առաջինը քիչ հավանական է, քան երկրորդը, անգլիացին ամեն պահի սպասում է բռունցքի հարվածի…

4-ՐԴ ՏԵՂ. Ի դեպ, հույների հետ պետք է զգույշ լինել նաև մեքենա կանգնեցնելիս: Ամերիկացիները սովորաբար տաքսի են կանգնեցնում՝ բութ մատը վեր տնկելով: Լավ է, եթե հույն վարորդը շտապում է և չի կանգնում պարզելու, թե ինչու է այս անդաստիարակ յանկին ասում իրեն. «Ձայնդ կտրի´ր, հիմա´ր». Հունաստանում տնկած բութ մատը հենց դա է նշանակում: Բա որ հանկարծ կանգնե՞ց: Հույները տաքարյուն մարդիկ են…

3-ՐԴ ՏԵՂ. Հունգարացի անվանի ազգագրագետ, ճանապարհորդ և միաժամանակ հետախույզ Արմինիուս Վամբերին (1832–1913) դերվիշի հագուստով այնպիսի տեղեր է մտել, ուր քրիստոնյաներին սպանել են անմիջապես: Նա այնպես է պատրաստվել՝ յուրացնելով մահմեդական բոլոր ավանդույթները, որ հանկարծ իրեն չբացահայտեն որևէ անսպասելի վայրում: Բայց մի անգամ նա քիչ էր մնում բռնվեր, երբ լսում էր Բուխարայի Յաղուբ խանի նվագախմբի կատարած վիեննական վալսերը: Տեսնելով Վամբերիին՝ Յաղուբ խանը կանչեց նրան իր մոտ և հայտարարեց. «Երդվում եմ Ալլահով, դու դերվիշ չես, դու զգեստափոխված եվրոպացի ես»: Վամբերին հրաշքով կարողացավ դուրս գալ այդ իրավիճակից: Տարիներ անց, երբ Յաղուբ խանին հարցրին, թե նա ինչպես գլխի ընկավ, տիրակալը պատասխանեց. «Արևելքում, լսելով երաժշտությունը, ոտքը տակտին համաչափ երբեք գետնին չեն խփում»:

2-ՐԴ ՏԵՂ. Ինչպե՞ս կարելի է արտահայտել հիացմունքը, երբ գեղեցիկ կին եք տեսնում: Բրազիլիայում, օրինակ, շատ հանգիստ կարելի է ասել. «Օրիորդ, ի՛նչ հիասքանչ հետույք ունեք», և ապտակի փոխարեն կարժանանաք գեղեցկուհու ժպիտին: Խորհուրդ չենք տա նույնը փորձել անել այստեղ…

1-ԻՆ ՏԵՂ. Մեր ավագ սերնդի ընթերցողները երևի կհիշեն, որ 70-ական թվականներին հիմնականում Հնդկաստանից որպես հուշանվեր սկսեցին բերել նեղ բերաններով մետաղյա դրոշմակերտ անոթներ (որոշ տներում գուցե պահպանված լինեն): Մարդիկ մեծ հաճույքով գնում էին դրանք. ով սեղանին էր դնում, ով՝ դաշնամուրի վրա, ով՝ հեռուստացույցի: Իսկ եթե այդ տանը հանկարծ արաբ էր հյուրընկալվում, նա զարմանքից ապշում էր և չէր իմանում որտեղ թաքցնել հայացքը: Բանն այն է, որ արաբները, կներեք, զուգարանի թուղթ չեն օգտագործում՝ փոխարենը լվացվելով այդ անոթներով, և այդ պատճառով արաբական և, առհասարակ, մահմեդական զուգարաններում թղթի փոխարեն այդ անոթներն են: Պատկերացրեք, գնաք արաբի տուն, և սեղանին անձեռոցիկների փոխարեն դրված լինի զուգարանի թուղթ:

ՎԱՃԱՌՈՂՆԵՐԻ ԽՈՐԱՄԱՆԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

Որ խանութ մտած գնորդը հանկարծ, Աստված չանի, դատարկ ձեռքերով դուրս չգա, գնորդի սովորություններն ուսումնասիրվում են մանրազնին: Արդյունքում մենք խանութը լքում ենք մի իրով, որն ամենևին էլ չէինք պատրաստվում գնել:

9-ՐԴ ՏԵՂ. Մեծ սայլակ` մեծ ծախսեր: Սայլակի դատարկ մասն առաջացնում է ներքին անհարմարավետություն և այդ դատարկությունն արագ լցնելու բացատրելի ցանկություն:
8-ՐԴ ՏԵՂ. Հագուստի խանութների մեծ հայելիները ճշգրիտ հաշվարկի արդյունք են. անցնելով հայելու կողքով, ոչ ոք չի կարողանում դիմանալ սեփական արտաքինը դիտելու գայթակղությանը: Եվ, որպես կանոն, մարդը հայտնաբերում է ինչ-որ թերություն և անմիջապես որոշում տեղում շտկել «սխալը»` շտապ գնելով որևէ նորաձև զգեստ:
7-ՐԴ ՏԵՂ. 2000-դրամանոց մեկ շապիկի և 5999 դրամով երեք շապիկների միջև մաթեմատիկական ոչ մի տարբերություն չկա: Սակայն իրականում մենք 4000 դրամ ավելի ենք ծախսում:
6-ՐԴ ՏԵՂ. Դեպի դրամարկղը տանող ճանապարհին գնորդին բառի բուն իմաստով զանազան խոչընդոտներ են սպասում: Ամենուրեք ոտքի տակ են ընկնում լավ սպառվող ապրանքների մեծ արկղեր: Վաճառողները լավ գիտեն, որ մարդիկ հաճախ կատարում են չմտածված գնումներ, եթե ապրանքն անմիջապես նրանց ճանապարհին է:
5-ՐԴ ՏԵՂ. Ամենամեծ պահանջարկ ունեցող մթերքները` հացը, կաթնեղենը, երշիկեղենը, խանութներում հաճախ տեղադրում են ամենահեռու անկյուններում: Այդ մթերքները պետք են բոլորին, բայց մինչև դրանց հասնելը, դուք ճանապարհին շատ ուրիշ ապրանքներ կտեսնեք, ու չի բացառվում, որ գնեք: Եվս մեկ խորամանկություն. այն մթերքները, որոնց պիտանիության ժամկետն ավարտվում է այսօր կամ վաղը, սովորաբար տեղադրում են ցուցափեղկի առջևի մասում: Աշխատեք վերցնել հետևի մասում դասավորված ապրանքը:
4-ՐԴ ՏԵՂ. Մտնելով հագուստի խանութ և հայացքով զննելով ցուցափեղկերը, մենք առանց գիտակցելու մոտենում ենք ոչ թե գեղեցիկ դասավորված հագուստին, այլ կախիչներին, որոնց վրա անփութորեն կախված են զգեստները: Մեր ենթագիտակցությունն ասում է, որ հենց այդտեղ է ամենալավն ու արժեքավորը: Իրականում կախիչների վրա այդ քաոսը ստեղծում են իրենք` վաճառողները:
3-ՐԴ ՏԵՂ. Հանրահայտ «50-70% զեղչերը», «այսինչ տոնի առթիվ զեղչերը» և այլն չվաճառվող ապրանքից ազատվելու խանութի փորձերն են: Եվ պետք է ասել, որ դրանք գրեթե միշտ արդյունք են տալիս:
2-ՐԴ ՏԵՂ. Խանութներն ու ռեստորանները հաճախ գրգռում են այցելուների ախորժակը զանազան բույրերով: Հատկապես ազդեցիկ են թարմ հացի և աղացած սուրճի հոտերը:
1-ԻՆ ՏԵՂ. Երեխաների համար նախատեսված ապրանքները գրեթե միշտ ներքևի ցուցափեղկերում են: Եթե չեք ցանկանում հերթական անպետք խաղալիքի կամ «Քինդեր-սյուրպրիզի» առիթով փոքրիկի հիստերիայի ականատեսը դառնալ, նրան նստեցրեք սայլակի մեջ:

«ԵՐԱԺՇՏԱԿԱՆ» ԶԱՎԵՇՏՆԵՐ

Սուրբ Հեղինեի կղզում արտաքսված լինելու ժամանակ Նապոլեոն Բոնապարտն ասում էր. «Ռուսաստանյան արշավի ժամանակ իմ զորքը երկու գլխավոր թշնամի ուներ՝ սառնամանիքը և ռուսական ռազմական երգերը»: Իրոք, ֆրանսիացիները սարսափելի վախենում էին ռուսների երգերից՝ չհասկանալով, թե ինչ կարիք կա այդպես բղավել, այն էլ՝ սարսափելի ցրտին: Այս անգամ կխոսենք երաժշտության հետ կապված զավեշտների մասին:

9-ՐԴ ՏԵՂ. Ֆրանսիական մեծ հեղափոխության ժամանակ գեներալները օգնություն խնդրելիս գրում էին. «Ուղարկեք երկու զինվորական գունդ կամ «Մարսելյոզի» հազար օրինակ»: Եվ, ասում են, դա օգնում էր:

8-ՐԴ ՏԵՂ. Արաբները երբեք չեն սուլում մեղեդիներ: Սակայն դա ոչ թե տուրք է քաղաքավարությանը, այլ պարզապես իսլամական երկրներում սուլոցը համարվում է «սատանայի երաժշտություն»:

7-ՐԴ ՏԵՂ. Միացյալ Նահանգներում, ինչպես հայտնի է, գործում են բազմաթիվ անհեթեթ օրենքներ, որոնցից շատերին մենք ժամանակին անդրադարձել ենք: Այս անգամ նշենք Իլինոյսում գործող մի քանի «երաժշտական» օրենքներ: Այսպես, այդ նահանգի Ցիցերո քաղաքում կիրակի օրերին արգելվում է փողոցներում երգելը, իսկ Մոնրի քաղաքում կարելի է պարել, եթե պարընկերների միջև կա երևացող տարածություն: Նույն նահանգի Օակ Պարկ քաղաքում աքաղաղները մինչև առավոտյան ժամը վեցը «երգելու», այսինքն՝ «ծուղրուղու» կանչելու իրավունք չունեն:

6-ՐԴ ՏԵՂ. Միջին դարերում առնետներին դղյակներից հանում էին շվիի օգնությամբ: Նույնիսկ հատուկ մասնագետներ կային` առնետորս-շվիահարներ: Ի դեպ, վերջերս անգլիական հին դղյակներից մեկում կայացած ռոք երաժշտության համերգից հետո այդ դղյակի առնետներն անհետացան:

5-ՐԴ ՏԵՂ. Խորհրդային տարիներին երգահանները մեծ հարգանք էին վայելում: Վոլգայով ժամանակին երթևեկում էր մի շոգենավ, որի վրա գրված էր. «Կ. Դունաևսկի»: Բայց հայտնի է, որ Դունաևսկու անունը եղել է Իսահակ: Սակայն, երբ այդ մասին հայտնում էին նավապետին, նա պնդում էր, որ ամեն ինչ ճիշտ է. նավը կոչվում էր «Կոմպոզիտոր Դունաևսկի», իսկ այդքան երկար անվանումը պարզապես չէր տեղավորվում նավի վրա:

4-ՐԴ ՏԵՂ. Ֆեոդոր Շալյապինը և Մաքսիմ Գորկին գրեթե միաժամանակ փորձել են ընդունվել մի երգչախումբ: Գորկուն ընդունել են, Շալյապինին՝ ոչ:

3-ՐԴ ՏԵՂ. Էստոնիայում արգելված է պատճենահանել երաժշտական նոտաները: Մեծ նվագախմբերը և երգչախմբերը, փոխանակ գնեն մեկ օրինակ և բազմացնեն, ստիպված հսկայական ծախսեր են անում նոտաներ ձեռքբերելու համար: Օրինակ, Էստոնիայի ազգային օպերայի տղաների երգչախումբը այդ նպատակով վերջերս 640 եվրո է ծախսել: 

2-ՐԴ ՏԵՂ. Պարզվում է՝ ժամանակակից էստրադային երգիչներն առաջինը չեն, որ համերգների ժամանակ «երգում են» ձայնագրությունների ներքո: Դեռևս XIX դարում իտալացի մի երգահան իր հետ համերգների էր տանում ձայնագիրը, որտեղ ձայնագրված էր իր դաշնամուրային ստեղծագործություններից մեկը:

1-ԻՆ ՏԵՂ. Օպերայի պատմության ընթացքում բացառիկ դեպք է գրանցվել 1792 թվականին: Իտալացի Դոմենիկո Չիմարոզայի «Գաղտնի ամուսնություն» օպերայի պրեմիերայի ժամանակ հանդիսականներն այնպես են ծափահարել, որ դերասաններն ստիպված նորից են կատարել ամբողջ օպերան:

Էլ Պուեբլո դե Նուեստրա Սենյորա լա Ռեջինա
դե լոս Անջելես դե լա Պորցինկուլա քաղաքը

ԱՄԵՆԱԵՐԿԱՐ ԱՆՎԱՆՈՒՄՆԵՐԸ

Ռուսաստանի Հյուսիսային մայրաքաղաք Սանկտ Պետերբուրգի անվանումը շատերը համարում են երկար և քաղաքը կրճատ անվանում են Պիտեր: Սակայն Պետրոս Մեծի հիմնադրած քաղաքն այդ առումով «մանուկ» է մեր այս «իննյակի» «հերոսների» մոտ:

9-ՐԴ ՏԵՂ. Շոտլանդիայում կա մի բնակավայր, որը երկար ժամանակ մի գերդաստանից անցնում էր մյուսին և արդյունքում ժառանգել է նրանց բոլորի անունները: Այդ բնակավայրը մոտավորապես կոչվում է այսպես. Միլլա Լիա Սորի Միք Դհագհայլ:

8-ՐԴ ՏԵՂ. Նոր Զելանդիայում կա տաք ջրի մի աղբյուր, որը կոչվում է Տե Ուակատա Կանգա Օ Տե Գնարեհու Օ Տե Ահի Ա Տամատեա: Կա մի առասպել, համաձայն որի` աղբյուրը դարձել է տաք, երբ նրա մեջ ընկել է Տամատեա աստծու այրվող նետը: Տամատեայի անունը հիշեք. նրան դեռ կանդրադառնանք:
7-ՐԴ ՏԵՂ. Հյուսիսարևմտյան Փոքր Միրամիչիի Հյուսիսային Դանդաղ ճյուղ: Այսպես է կոչվում կանադական փոքր գետերից մեկը, և աշխարհագրական ամենաերկար անվանումն է այդ երկրում:
6-ՐԴ ՏԵՂ. ԱՄՆ-ի Մասաչուսետս նահանգի լճերից մեկի անվանումը սպիտակամորթները ժառանգել են հնդկացիներից: Այդ բառը կազմված է 45 տառից, և այն չեն կարողանում կարդալ նույնիսկ տեղի բնակիչները: Իսկ թարգմանվում է այն այսպես. «Դու ձուկ որսա քո կողմում, ես ձուկ կորսամ իմ կողմում, իսկ կենտրոնում ոչ ոք չի լինի»:
5-ՐԴ ՏԵՂ. Այս քաղաքն իր անվանման երկարությամբ Միացյալ Նահանգների առաջատարն է. Էլ Պուեբլո դե Նուեստրա Սենյորա լա Ռեջինա դե լոս Անջելես դե լա Պորցինկուլա: Գլխի ընկա՞ք` սա որ քաղաքն է: Այո´, սա Լոս Անջելեսի` «Փոքր բախտիհրեշտակների թագուհի մեր տիրուհու քաղաքի» պաշտոնական անվանումն է:
4-ՐԴ ՏԵՂ. Այս քաղաքի անվանումը վերարտադրելը շատ դժվար է. բառը կազմված է 58 տառից: Իր այդ անվանման շնորհիվ քաղաքը հայտնի է ամբողջ Մեծ Բրիտանիայում, քանի որ երկաթուղային տոմսերն ամենաերկարն են երկրում: Իսկ քաղաքի անվանումը թարգմանվում է այսպես. «Սուրբ Մարիամ եկեղեցի, որը գտնվում է սպիտակ անտառային ընկուզենիների հովտում` Կարմիր քարանձավի` վանականների հորձանուտից քիչ հեռու»:
3-ՐԴ ՏԵՂ. Պատկերացնո՞ւմ եք, Թաիլանդի մայրաքաղաքը, որը բոլորին հայտնի է Բանգկոկ անվամբ,իրականում բոլորովին այլ անվանում ունի: Քաղաքի հիմնադրման ժամանակ նրան տրված անվանումը բաղկացած է 21 բառից, որի ճշգրիտ թարգմանությունը ոչ ոքչգիտի: Հայտնի է միայն, որ առաջին երկու բառերը` «Կրունգ Թհեպ», նշանակում են «հրեշտակների քաղաք»:
2-ՐԴ ՏԵՂ. Տեսնես ո՞ւմ մտքով է անցել երկաթուղին կոչել այսպես. «Դա մոտավորապես ոչ թե վիշապի ատամի ճանապարհին է, որը գտնվում է դեպի Հյուսիսային Փենրինա տանող ճանապարհի ուղղությամբ, այլ այս ճանապարհը գնում է ծովածոցի լողափի կողքով»: Իսկ այս երկաթուղագծից մշտապես օգտվողներն այն պարզապես անվանում են «ճանապարհ համար 4»:
1-ԻՆ ՏԵՂ. Տամատեա աստծուն չե՞ք մոռացել: Ահա, ուրեմն. «Սա այն տեղն է, որտեղ Տամատեան` մեծ ծնկներով մարդը, սայթաքեց, ընկավ, իսկ հետո կուլ տվեց լեռները (և այդ պատճառով նրան կոչում են երկիր ուտող), շվի էր նվագում իր սիրելիի համար»: Այս ամբողջը մեկ բառ է: Եվ այսպես է կոչվում Նոր Զելանդիայի բլուրներից մեկը:



ՖՈՒՏԲՈԼԱՅԻՆ ԶԱՎԵՇՏՆԵՐ

1986 թվականին Միլանի հիվանդանոցներից մեկը ոտքի կոտրվածքով տեղափոխվեց ոմն Ռոբերտո Պաոլինի: Ֆուտբոլի մոլի երկրպագուն, ռադիոյով լսելով, որ իր սիրելի թիմը՝ «Ինտերը», գոլ է խփել, ուրախությունից դուրս էր թռել երկրորդ հարկի լուսամուտից: Նույնիսկ կոտրվածքը չէր փչացրել նրա բարձր տրամադրությունը: Սակայն նրա աննկարագրելի ուրախությունը հօդս ցնդեց, երբ ժամանած բժիշկները հայտնեցին, որ «Ինտերը» գրավել է սեփական դարպասը: Այս անգամ կխոսենք համաշխարհային ֆուտբոլում գրանցված զավեշտալի դեպքերի մասին:

9-ՐԴ ՏԵՂ. Իսպանացիների սերը ցլամարտի և ֆուտբոլի նկատմամբ հայտնի է: Բայց երբևէ լսե՞լ եք, որ այդ երկու միջոցառումները տեղի ունենան միաժամանակ նույն վայրում: Ֆուենտե փոքր քաղաքի ֆուտբոլային թիմը սեփական դաշտում արդեն առաջին րոպեներին զիջում էր երկու գնդակի տարբերությամբ: Եվ հանկարծ խաղադաշտ սկսեցին վազել ցլեր՝ մեկը, երկուսը, երեքը… Ֆուտբոլիստներն ու մրցավարները փախան, իսկ կենդանիները չափազանց ագրեսիվ էին: Հանդիսականներն էլ որոշեցին ռիսկի չդիմել և հեռացան մարզադաշտից: Խաղը դադարեցվեց: Հետագայում պարզվեց, որ կատաղած ցլերին խաղադաշտ էր բաց թողել տեղի թիմի երկրպագուներից մեկը: Դրանով նա փորձել էր կանխել սիրելի թիմի ջախջախիչ պարտությունը:
8-ՐԴ ՏԵՂ. Զուր չէ, որ Անգլիան կոչում են «մառախլապատ Ալբիոն»: Հաճախ ֆուտբոլային հանդիպումներն անցնում են մշուշապատ դաշտերում: Այդպիսի խաղերից մեկից հետո, որն ավարտվեց 3:3 հաշվով, հարձակվող Ջորջ Օդցն ասել է. «Հաստատ հիշում եմ, որ հինգ գոլ եմ խփել, բայց չգիտեմ, թե որ դարպասը»: Խաղի ավարտից հետո մրցավարը հայտնաբերել էր, որ թիմերում խաղացել է 18-ական ֆուտբոլիստ:
7-ՐԴ ՏԵՂ. Բոլիվիայում խաղադաշտերի վրա պտտվող արծիվները հազվադեպ երևույթ չեն: Մի անգամ խաղի ժամանակ մի թռչուն սրընթաց մոտեցավ դաշտին և մի ակնթարթ անց օդ բարձրացավ` ճանկերի մեջ տանելով… գնդակը: Կաշվե գունդը փոխարինեցին նորով, բայց քիչ անց կրկին երևաց արծիվը՝ ակնհայտորեն պատրաստվելով հերթական գրոհին: Խաղը ստիպված դադարեցրին:
6-ՐԴ ՏԵՂ. Մի անգամ այսպիսի զավեշտալի դեպք տեղի ունեցավ Բրազիլիայի առաջնության «Ֆլամենգո» և «Մադուրեյրա» թիմերի հանդիպման ժամանակ: Խաղավարտից 1 րոպե առաջ դաշտի տերերի դարպասապահ Ուբիրաժարը գնդակը ոտքով մտցրեց խաղի մեջ: Քամին արագացրեց գնդակի ընթացքը, և այն հայտնվեց մրցակցի դարպասում: «Մադուրեյրայի» դարպասապահ Ռոբերտոն այդ պահը չտեսավ, քանի որ կապում էր խաղակոշիկների քուղերը: «Ֆլամենգոն» հաղթեց 1:0 հաշվով:

Լեոնիդ Շմուց

5-ՐԴ ՏԵՂ. Երևանի «Արարատը» երկար տարիներ չէր կարողանում ոչ միայն հաղթել, այլև նույնիսկ ոչ-ոքի խաղալ Մոսկվայի ԲԿՄԱ-ի հետ: Մինչև 1971 թվականի ապրիլի 17-ի մոսկովյան հանդիպումը: Բանակայինների համար այդ չարաբաստիկ խաղում նրանց դարպասապահ Լեոնիդ Շմուցը ցանկանում էր գնդակը ձեռքով մտցնել խաղի մեջ, սակայն գնդակը դուրս պրծավ նրա ձեռքից և հայտնվեց ցանցում: Այդ օրվանից արդեն բանակայինները երկար տարիներ չէին կարողանում հաղթել Հայաստանի ուժեղագույն թիմին:
4-ՐԴ ՏԵՂ. Դանիայի երկրորդ խմբի առաջնության խաղում Օդենսե քաղաքի թիմի հարձակվողը մոտ տարածությունից կատարեց ուժգին հարված և… դարպասի ձողափայտը կոտրվեց: Մրցավարը, խաղի կանոններում չգտնելով համապատասխան պարզաբանում, ընդհատեց խաղը և հեռագրով հարցում կատարեց ազգային ֆեդերացիա: Արդյունքն անսպասելի էր. հրաշք հարձակվողին տեսնելու համար Օդենսե ժամանեցին բարձրագույն խմբի հինգ թիմերի մարզիչները: Իսկ ֆեդերացիայից պատասխան այդպես էլ չստացվեց:
3-ՐԴ ՏԵՂ. Սակայն դարպասաձողը կարող է կոտրվել ոչ միայն գնդակի հարվածից: 1980 թ. ռումինական Տիմիշոարա քաղաքում խաղում էին տեղի «Պոլիտեխնիկան» և բրազիլական «Ատլետիկոն»: Բրազիլացիներից մեկը, մեծ արագությամբ ներխուժելով տուգանային հրապարակ, սայթաքեց և գլխով հարվածեց դարպասաձողին: Ձողը հարվածից կիսվեց: Այն փոխելու համար խաղն ընդհատվեց 20 րոպեով: Իսկ բրազիլացին հանգիստ շարունակեց խաղը, կարծես ոչինչ չէր պատահել:
2-ՐԴ ՏԵՂ. 1973 թվականի ամենաանհեթեթ գոլը: Այդպես էին անվանում հոլանդական «Սպարտայի» (Ռոտերդամ) պաշտպանի խփած գոլը «Բարսելոնին»: Գնդակը բարձրացավ վերև, քամին արագացրեց նրա ընթացքը, գնդակն օդում պայթեց և կաշվի այդ տձև կտորն ընկավ հյուրերի դարպասը: Մրցավարը կարգադրեց փոխարինել գնդակը և, չնայած իսպանացիների բողոքին, հաշվեց գոլը:

1-ԻՆ ՏԵՂ. Բրազիլացի պաշտպան Պինեյրոյին կոչում էին… սեփական դարպասը գրավելու ռեկորդակիր: Միայն մեկ խաղաշրջանում նա 10 անգամ գոլ էր խփել սեփական թիմի դարպասը: Պինեյրոյին տեղափոխեցին հարձակման գիծ: Եվ հենց առաջին խաղում «ռեկորդակիրը» «հաջողեցրեց» գրավել սեփական դարպասը: Երբ լրացավ ֆուտբոլիստի 25-ամյակը, թիմակիցները նրան նվիրեցին կողմնացույց, որի վրա փորագրված էր. «Հիշի՛ր, մրցակիցը մյուս կողմում է»:

  

ԿԱՏՈՒՆԵՐ

Լիոնի համալսարանի տվյալներով` աշխարհում ապրում է մոտ 400 միլիոն ընտանի կատու: Ամենաշատ կատուներն Ավստրալիայում են` յուրաքանչյուր 10 բնակչի հաշվով` 9: Եվրոպայում «ամենակատվաշատը» Ֆրանսիան է` 8 միլիոն: Գաբոնում և Պերուում ընտանի կատուներ գրեթե չկան:

9-ՐԴ ՏԵՂ. Կատուները կարող են արձակել մոտ 100 տարբեր ձայներ: Ընդ որում, միմյանց միջև նրանք երբեք չեն մլավում: Այդ ձայնը նախատեսված է հատուկ մարդկանց համար:

8-ՐԴ ՏԵՂ. Կատվի ականջը կարող է պտտվել 180 աստիճանով: Յուրաքանչյուր ականջում կա 32 մկան: Ձայնի նկատմամբ կատվի ականջը 3 անգամ զգայուն է, քան մարդունը: Հետևաբար, երբ դուք գոռգոռում եք կամ բարձր երաժշտություն լսում, թույլ տվեք փիսիկին հեռանալ այլ սենյակ:

7-ՐԴ ՏԵՂ. Կատուները, ի տարբերություն շների, չեն կարողանում հայացքը կենտրոնացնել մոտ առարկաների վրա. նրանք հեռատես են: Ամենից լավ կատուն տեսնում է 75 սմ – 2-6 մ հեռավորության վրա:

6-ՐԴ ՏԵՂ. Կատվի քթի մակերևույթը, ինչպես մարդու մատնահետքը, եզակի է: Կատուները հոտերն զգում են մարդուց 14 անգամ լավ: Քթից բացի նրանք կարողանում են հոտն ընկալել, այսպես կոչված, «Յակոբսոնի խողովակի» միջոցով, որը գտնվում է վերևի քիմքի վրա` առջևի կտրիչների հետևում: Կատուն օգտագործում է այդ օրգանը, երբ ամբողջովին կենտրոնանում է որևէ գրավիչ հոտի վրա. այդ դեպքում կենդանին օդը ներքաշում է` թեթևակիորեն բարձրացնելով վերին շուրթը և քիթը:

5-ՐԴ ՏԵՂ. Քրտնում են միայն կատվի թաթերի բարձիկները: Կատուները հաճախ քրտնում են հուզվելիս. այդ է պատճառը, որ թաթերի թաց հետքերը հայտնվում են, օրինակ, անասնաբույժի սեղանին:

4-ՐԴ ՏԵՂ. Կատուները թափահարում են պոչը, երբ երկընտրանքի առաջ են կանգնած, և մեկ ցանկությունն արգելափակում է մյուսը: Օրինակ, եթե կատուն կանգնած է դռան մեջ և ցանկանում է դուրս գնալ, իսկ փողոցում անձրև է, պոչը կտատանվի ներքին հակամարտության պատճառով: Եվ հենց կատուն որոշում ընդունի (մնալ տանը կամ դուրս գալ անձրևի տակ), պոչը կհանգստանա:

3-ՐԴ ՏԵՂ. Կյանքի ընթացքում կատուն ունակ է ունենալու հարյուրից ավելի ձագ: Հեշտ է հաշվել, որ կատուների մեկ զույգը և նրանց սերունդները յոթ տարում կարող են լույս աշխարհ բերել 420 հազար ձագ:

2-ՐԴ ՏԵՂ. Ամեն տարի ամերիկացիները կատվի կեր գնելու համար ծախսում են չորս միլիարդ դոլար: Դա ծծկեր երեխաների սննդի համար ծախսվող գումարից մեկ միլիարդով ավելի է: Ի դեպ, կատուներին երբեք մի՜ կերակրեք շան կերով: Կատուները հինգ անգամ շատ պրոտեինի կարիք ունեն, քան շները:

1-ԻՆ ՏԵՂ. Զարմանալի ռեկորդ է սահմանել Մինչո անունով «արգենտինացի» կատուն, որը բարձրացել է ծառը և այնտեղից չի իջել 6 տարի` մինչև սատկելը: Այդ ընթացքում նա կարողացել է երեք անգամ ձագեր ունենալ, որոնք ևս դարձել են բարձրագնացներ:

ՏԱՐՕՐԻՆԱԿ ՄՐՑՈՒՄՆԵՐ

Աշխարհի տարբեր ծայրերում անցկացվում են զանազան տարօրինակ մրցություններ, որոնք, առաջին հայացքից, խելացնոր մարդկանց զբաղմունք են թվում: Բայց, արի ու տես, որ այդ միջոցառումները մեծ հետաքրքրություն են առաջացնում և անցկացվում են ամեն տարի: Օրինակ, Մեծ Բրիտանիայում ամեն տարի տզրուկներով, տրիտոններով վխտացող ճահիճներում կայանում է ստորջրյա լողի աշխարհի առաջնություն: Եվ այսպես…

Ֆուատայ Սոլո

9-ՐԴ ՏԵՂ. Ֆիջի կղզում անցկացվում է կոկոսյան արմավենին մագլցելու ամենամյա առաջնություն, որը վերջերս ստացել է միջազգայինի կարգավիճակ, և այդ պատճառով կազմակերպիչները սահմանել են մագլցելու հաստատուն բարձրություն: Աշխարհի ռեկորդակիր է Արևմըտյան Սամոայի բնակիչ Ֆուատայ Սոլոն, որը 1980 թ. 4,88 վայրկյանում ոտաբոբիկ մագլցեց 9-մետրանոց արմավենու վրա: Երբ հայտարարվեց հաղթողի անունը, Սոլոն կրկին բարձրացավ ծառը՝ բերանում պահելով 100 դոլար մրցանակը:

8-ՐԴ ՏԵՂ. Ձեռնասայլակներով մրցավազքի լավագույն արդյունքը պատկանում է հարավաֆրիկացիներ Փիթ Փիթցերին և Ջակո Էրազմուսին, որոնք 1987 թ. 1609 մետրը ձեռնասայլակով անցան 4 րոպե 48,51 վայրկյանում:
7-ՐԴ ՏԵՂ. Շարային քայլքով մրցատարածությունն ամենաարագն անցել է իռլանդացի Փեդե Դոիլը: 18,1-կիլոգրամանոց թիկնապայուսակով նա 1,6 կմ-ն անցել է 5 րոպե 35 վայրկյանում:

6-ՐԴ ՏԵՂ. Անկողինը կարգի բերելու ռեկորդակիրը կին է: Ավստրալուհի Ուենդի Ուոլը 1978 թ. այդ առաջադրանքը կատարել է 28,2 վայրկյանում:
5-ՐԴ ՏԵՂ. Մաստակի ամենամեծ փուչիկը (տրամագիծը՝ 55,8 սմ) փչել է Ֆրեզնոյի (ԱՄՆ) բնակչուհի Սյուզան Մոնտգոմերին: Այդ իրադարձությունը տեղի է ունեցել ABC հեռուստաընկերության տաղավարում 1994 թ.:
4-ՐԴ ՏԵՂ. Ամենաարագ մահճակալ քշողները բրիտանացիներ են: 3,27 կմ մրցատարածությունը «Վիբրոպլանտ» թիմի անդամները 1990 թ. անցել են 12 րոպե 9 վայրկյանում:
3-ՐԴ ՏԵՂ. Պարզվում է, որ գոյություն ունի նաև ռետինե ճտքակոշիկներ նետելու առաջնություն: Ամերիկյան սանդղակով 8,5 չափսի ճտքակոշիկը ֆինն Տեպպո Լուոման 1996 թ. նետել է 63,98 մ: «Չելենջեր դանլոփ» ընկերության արտադրած այդ ճտքակոշիկները նետում են նաև կանայք: Այստեղ ևս ռեկորդակիրը ներկայացնում է Ֆինլանդիան: Տուրկու քաղաքի բնակչուհի Սարի Տիրկոնենը նույն 1996 թ. ճտքավոր կոշիկը նետել է 40,87 մ:

2-ՐԴ ՏԵՂ. Եվս մեկ անհեթեթ մրցավազք. լոգարաններով 57,9 կմ տարածությունը 1 ժ 22 ր 27 վ-ում 1987 թ. հաղթահարել է ավստրալացի Գրեգ Մաթոնը:
1-ԻՆ ՏԵՂ. Հաղթող է ճանաչվում ամենամեծ քանակությամբ պլաստմասսայե բադիկներով մրցարշավը: 2005 թ. մայիսի 26-ին Մեծ Բրիտանիայի Էյվոն գետի 26-կիլոմետրանոց մի հատվածում հոսանքն ի վար միաժամանակ մեկնարկեցին 100 հազար բադիկներ: Կազմակերպիչները դրանք լցրել էին մի բեռնարկղի մեջ, որը բացվեց մեկնարկային ազդանշանի հետ: Հաղթեց 24359 համարի բադիկը, որը մրցատարածությունն անցավ 2 ժ 35 րոպեում: Բադիկի տերը բրիտանացի Քրիս Գրինն էր: Քանի որ բադիկների զգալի մասը վաճառվել էր 1 դոլար 64 ցենտով, հնարավոր եղավ գետերի պաշտպանության բարեգործական հիմնադրամին փոխանցել 81910 դոլար:

ԽՄԵ՞Լ, ԹԵ՞ ՉԽՄԵԼ

Ջորջ Բուշ-կրտսեր

Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների 43-րդ նախագահ Ջորջ Բուշ-կրտսերը պաշտոնավարության վերջին ամիսներին խոստովանեց, որ երիտասարդ տարիներին հարբեցող է եղել: Խմիչքի հանդեպ, մեղմ ասած, անտարբեր չէր նաև Ռուսաստանի Դաշնության առաջին նախագահ Բորիս Ելցինը:

9-ՐԴ ՏԵՂ. Հայտնի է, որ Ադոլֆ Հիտլերը գրեթե չէր օգտագործում ոգելից խմիչք: Իսկ ահա Ուինստոն Չերչիլը միշտ չարաշահում էր սպիրտային խմիչքները: Նա օրական ութ բաժակ վիսկիից պակաս չէր խմում և պարզապես «պաշտում էր» հայկական կոնյակը:
8-ՐԴ ՏԵՂ. ԱՄՆ-ի օրհներգը գրված է խնջույքի հնագույն երգի մեղեդու հիման վրա:
7-ՐԴ ՏԵՂ. ԱՄՆ-ի 16-րդ նախագահ Աբրահամ Լինկոլնը վիսկի արտադրելու թույլտվություն ուներ և մի քանի պանդոկի սեփականատեր էր:
6-ՐԴ ՏԵՂ. Այժմ ԱՄՆ-ում ոգելից խմիչք օգտագործելու` աշխարհում ամենաբարձր տարիքային սահմանն է` 21 տարեկան: Միսուրի նահանգում, օրինակ, եթե աղբի տոպրակի մեջ դնեք ոգելից խմիչքի դատարկ շիշ ու դուրս գաք փողոց, և եթե ձեր 21 տարին դեռ չի լրացել, ձեզ կտուգանեն ոգելից խմիչք օգտագործելու համար:
5-ՐԴ ՏԵՂ. Շատերը կարծում են, թե ալկոհոլը բարձրացնում է մարմնի ջերմաստիճանը: Իրականում այն, ընդհակառակը, նվազում է:

Վիլյամ Պոխլյոբկին

4-ՐԴ ՏԵՂ. 1977 թ. Լեհաստանը հայտարարեց, որ օղին հորինվել է իր երկրում և, հետևաբար, «վոդկա» բառեզրի բացառիկ իրավունքը պետք է պատկանի իրեն: Ռուս գիտնական, պատմաբան, գրող Վիլյամ Պոխլյոբկինին, որի խորհրդին էին դիմել, հաջողվեց ապացուցել, որ Լեհաստանում օղին հայտնվել է նույնիսկ ավելի վաղ, քան պնդում էին իրենք` լեհերը, սակայն Ռուսաստանում այն եղել է դրանից 100 տարի առաջ: Արդյունքում միջազգային դատարանը մերժեց լեհերի պահանջը:
3-ՐԴ ՏԵՂ. Ժամանակակից ֆրանսերենում «օղի» բառի գրության երկու ձև կա` wodka` լեհական և vodka` ռուսական օղու համար:
2-ՐԴ ՏԵՂ. Շամպայնի շշի մեջ ճնշումը 1 քառակուսի սմ-ի վրա հասնում է 6 կգ-ի: Դա 3 անգամ ավելի է, քան ավտոմեքենայի անվադողերում:
1-ԻՆ ՏԵՂ. Ֆրանսիայի խաղողի այգիներից մեկի հողն այնքան արժեքավոր է, որ ելքի մոտ աշխատակիցները պարտավոր են մաքրել իրենց կոշիկները և… թափ տալ գրպանները: 

«ՁԱԽ» ԳՅՈՒՏԵՐ

Պարզվում է, որ կենդանական աշխարհում էլ կան ձախլիկներ: «Ավելի զարգացած թաթի» երևույթ հայտնաբերվել է կապիկների, կատուների, առնետների և այլ կենդանիների շրջանում: Իսկ մարդուց հետո ամենավառն այդ երևույթն արտահայտված է դեղձանիկների մոտ. «ձախլիկ» արուներն ավելի լավ են երգում, քան «աջլիկները»: Պարզ է, որ աջլիկների աշխարհում ապրելը ձախլիկների համար այնքան էլ հեշտ չէ: Այդ է պատճառը, որ վերջին տարիներին սկսել են մտածել ձախլիկների մասին և նրանց համար ստեղծել են զանազան «ձախ» առարկաներ:

9-ՐԴ ՏԵՂ. Մեծ Բրիտանիայում մտածում են ձախլիկ բանվորների մասին: Այնտեղ կան խանութներ, որոնցում վաճառվում են գործիքներ ձախլիկների համար: Օրինակ, «թարս» կոճակներով շաղափիչներ և շրջված ռանդաներ: Ըստ վիճակագրության` աջլիկների համար նախատեսված գործիքներով աշխատելիս այդ երկրում տարեկան վնասվածքներ են ստանում ավելի քան 2500 ձախլիկներ:

8-ՐԴ ՏԵՂ. Իսկ Ճապոնիայում վաճառում են նաև ձախլիկների համար նախատեսված տնտեսական ապրանքներ. «ձախ» դանակներ, խցանահաններ և այլն: Մանրուք է, բայց հաճելի է: Փորձեք շիշը բացել ձախ ձեռքով և կհամոզվեք, որ դա այնքան էլ հեշտ գործ չէ:

7-ՐԴ ՏԵՂ. Ձախլիկների համար արտադրվում են նաև հատուկ գրիչներ, քանոններ և մատիտի սրիչներ: Ամենաուշագրավը քանոններն են. նրանց «0»-ն գտնվում է ոչ թե ձախից, այլ աջից:

6-ՐԴ ՏԵՂ. Ձախլիկների համար նախատեսված ամենամեծ պահանջարկ ունեցող իրը «ձախ» մկրատն է:

5-ՐԴ ՏԵՂ. Ամերիկյան «Զեմսո ինդաստրիս» ընկերությունն արտադրում է ձախլիկների համար նախատեսված էլեկտրոնային հաշվեսարքեր, որոնց ստեղներն ունեն հայելային դասավորություն:

4-ՐԴ ՏԵՂ. «Ձախ նորաձևության» վերջին ճիչը համակարգչային պարագաներն են. մկնիկ, «ձախ» ստեղնաշար (որի թվային ու սլաքային ստեղները գտնվում են ձախից) և այլն:

3-ՐԴ ՏԵՂ. Բայց պարզվում է, որ ձախլիկների մասին մտածել են նաև նախկինում: XIX դարում Գերմանիայում արտոնագրվել է երկու բռնակով գարեջրի գավաթ, որն, իբր, շատ հարմար էր ձախլիկների համար: Թե ինչն էր XIX դարի ձախլիկներին խանգարում շրջել գավաթը և բռնել ձախ ձեռքով, անհասկանալի է:

2-ՐԴ ՏԵՂ. Իսկ 1960-ական թվականներին «Ֆորդ» ընկերությունն սկսեց թողարկել ավտոմեքենաների փորձնական շարք, որոնց արագությունները փոխելու լծակը գտնվում էր ձախ կողմից: Սակայն այդպիսի ավտոմեքենաներն այնքան էլ լավ չէին վաճառվում, և արտադրությունը դադարեցրին. չէ՞ որ ձախլիկներն ավելի քիչ են, քան աջլիկները:

1-ԻՆ ՏԵՂ. «Ձախ» իրերից աջլիկների վրա ամենամեծ տպավորությունը թողնում է «թարս» ժամացույցը, որի սլաքները, բառի բուն իմաստով, պտտվում են ժամասլաքի շարժման հակառակ ուղղությամբ: Պարզվում է` որոշ ձախլիկներ ավելի հեշտ են նույնիսկ կարդում (այդ թվում` ժամացույցի թվերը) աջից ձախ:

Շառլոտ Բրոնտե

ԱՆՎԱՆԻՆԵՐԻ ՏԱՐՕՐԻՆԱԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

Հայնեն գրում էր. «Ստեղծագործելը հոգու հիվանդությունն է, ճիշտ այնպես, ինչպես մարգարիտը ոստրեի հիվանդությունն է»: Մեծերի որոշ սովորությունները սովորական չես անվանի:

9-ՐԴ ՏԵՂ. Յոզեֆ Հայդնը չէր կարողանում աշխատել առանց իր ալմաստազարդ մատանու, որն ամեն րոպե ուսումնասիրում էր:

8-ՐԴ ՏԵՂ. Ռիխարդ Վագները հերթական ստեղծագործությունը գրելիս աթոռների և կահույքի մյուս պարագաների վրա շարում էր մետաքսի վառ կտորներ և սիրում էր դրանք անընդհատ վերցնել ձեռքն ու շոշափել: 

7-ՐԴ ՏԵՂ. Չգիտես ինչու, Ֆրիդրիխ Շիլլերը կարողանում էր ստեղծագործել միայն երբ նրա սեղանին փտած խնձորներ էին դրված:

6-ՐԴ ՏԵՂ.Վեպը բարեհաջող գրելու համար Էմիլ Զոլան ինքն իրեն կապում էր աթոռին:

5-ՐԴ ՏԵՂ. Որդի Դյուման ոգեկոչումն արթնացնելու համար սիրում էր հինգ անգամ տեղը տեղին ուտել:

4-ՐԴ ՏԵՂ. Շառլոտ Բրոնտեն մշտապես կիսատ էր թողնում վեպը և գնում էր խոհանոց կարտոֆիլ մաքրելու:

3-ՐԴ ՏԵՂ. Էդգար Պոն կարող էր ժամերով նստել գրասեղանի առջև և լուռ նայել մաքուր թղթին: Մոտավորապես նույն կերպ էր վարվում և Մորիս Մետեռլինկը, որն օրական երեք ժամ նստում էր գրասեղանի առջև, նույնիսկ եթե այդ ընթացքում նրա գլխում ոչ մի միտք չէր ծագում:

2-ՐԴ ՏԵՂ. Հայր Դյուման գրում էր միայն հատուկ քառակուսի թղթերի վրա, և եթե այդպիսի թուղթ չէր լինում կամ վերջանում էր, նա իսկույն դադարեցնում էր աշխատանքը:

1-ԻՆ ՏԵՂ. Ժորժ Սանդը ամեն օր գրում էր մինչև ժամը 11-ը: Եվ եթե վեպն ավարտում էր 10-ն անց 30-ին, իսկույն սկսում էր գրել նորը` աշխատելով ևս 30 րոպե:

ԱՆՀԵԹԵԹ ՕՐԵՆՔՆԵՐ

Այս «իննյակում» անդրադառնում ենք տարբեր պետություններում գործող տարօրինակ, հաճախ` զավեշտալի օրենքներին:

Դոնալդ Դաք

9-ՐԴ ՏԵՂ. Եթե Թաիլանդում որոշեք այցելել կինոթատրոն, պատրաստ եղեք ֆիլմը դիտելուց առաջ հոտնկայս լսելու երկրի թագավորական օրհներգը:
8-ՐԴ ՏԵՂ. Ավստրալիայում չի կարելի փողոց դուրս գալ սև հագուստով, թաղիքե կոշիկներով և դեմքին կոշիկի սև քսուք քսած: Համարվում է, որ այդպիսի տեսք կարող են ունենալ միայն կողոպտիչները: Նաև այդ երկրի տարածքում արգելվում է Բեթմենի զգեստով փողոց դուրս գալը:
7-ՐԴ ՏԵՂ. ԱՄՆ-ի Ինդիանա նահանգում 1950-ական թվականներին,  հանրահայտ «վհուկների որսի» ժամանակ, արգելված էր Ռոբին Հուդի ցանկացած հիշատակում, քանի որ հարուստներից փողերը խլելը և աղքատներին տալը համարվում էր կոմունիստական գաղափար:
6-ՐԴ ՏԵՂ. Մեքսիկայում չի կարելի վիրավորել ուրիշի բեղերը: Վիրավորանք է համարվում նաև դեմքի վրա նույնիսկ երևակայական բեղեր նկարելը:
5-ՐԴ ՏԵՂ. Բրազիլիայի լողափերին արևահարվողների վրա չի կարելի պաղպաղակ գցել, եթե այն փայտիկով է:
4-ՐԴ ՏԵՂ. Չարժե ավտոմեքենա գողանալ Հարավային Աֆրիկայի Հանրապետությունում, քանզի այնտեղ հրանետը մեքենա գողացողների դեմ պայքարի պաշտոնական միջոց է:
3-ՐԴ ՏԵՂ. Նոր Զելանդիայում վարազներին սպառնում է դատական հետապնդում, եթե նրանք փորփրեն գոլֆի դաշտը:
2-ՐԴ ՏԵՂ. Ռուսական հեքիաթի արքայադուստր գորտի պատմությունը երբեք չէր կարող տեղի ունենալ Կալիֆոռնիայում: Այստեղ օրենքն արգելում է համբուրել գորտերին: Նույն նահանգում հակաօրինական է նաև տղամարդու կեղտոտ սպիտակեղենով ավտոմեքենա սրբելը:

1-ԻՆ ՏԵՂ. Տարիներ առաջ Ֆինլանդիայում արգելվել էր մուլտֆիլմի հանրահայտ բադիկ հերոս Դոնալդ Դաքի պատկերի օգտագործումը, քանի որ նա պատկերվում է առանց տաբատի:

ՀԱՆՑԱԳՈՐԾ ԿԵՆԴԱՆԻՆԵՐ

Եթե այժմ փորձեք դատի տալ որևէ շան կամ կովի, ապա բնության պաշտպանները հենց ձեզ քարշ կտան դատարաններ` կենդանիների նկատմամբ անմարդասիրական վերաբերմունք դրսևորելու համար: Բայց պատմության մեջ եղել են ժամանակներ, երբ դատել են նաև կենդանիներին:

9-ՐԴ ՏԵՂ. 1894 թվականին մեկին կծել էին մեղուները, և նա մահացել էր: Բոլոր կանոններով կազմակերպված դատական նիստից հետո դատավորը հայտարարեց, որ մեղուների մեջ սատանա է մտել, և նրանք կատարում են նրա չար կամքը: Ողջ պարսը դատապարտվեց մահվան` խեղդամահ արվելու միջոցով:

8-ՐԴ ՏԵՂ. 1457 թվականին մի երեխայի պատառոտած խոզին դատեցին երկու անգամ, ընդ որում, երկրորդ անգամ` հետմահու: Քանի որ խոզին արդեն կախաղան էին բարձրացրել, նա չկարողացավ ներկա գտնվել իր երկրորդ դատավարությանը, որտեղ մեղադրվում էր նավաստու սպանության մեջ: Ի դեպ, առաջին դատին խոզը ՙներկայացել էր՚ մարդու հագուստով ու կեղծամով:
7-ՐԴ ՏԵՂ. 1474 թվականին շվեյցարական Բազելում մեղադրյալների աթոռին հայտնվեց մի աքաղաղ, որին մեղադրում էին առանց դեղնուցի ձու ածելու մեջ: Այն ժամանակ համարվում էր, որ այդպիսի ձվեր կարող են «ածել» սատանայի հետ կապի մեջ մտած վհուկները, և որ նման ձվերից լույս աշխարհ են գալիս մահաբեր թևավոր օձեր: Աքաղաղն ու ձուն այրեցին մեծ ամբոխի ներկայությամբ:
6-ՐԴ ՏԵՂ. XVIII դարի սկզբին Բրազիլիայի վանքերից մեկի վանականները դատի տվեցին տերմիտներին, որոնք խժռում էին ոչ միայն սնունդն ու կահույքը, այլև վանքի պատերը: Երկարատև քննությունից հետո որոշվեց վտարել տերմիտներին, և, համաձայն վանքի փաստաթղթերի, դատավճիռը հրապարակելուց անմիջապես հետո տերմիտներն ինքնակամ լքեցին վանքը:
5-ՐԴ ՏԵՂ. ԱՄՆ-ի Փենսիլվանիա նահանգում Փեպ անունով լաբրադոր շունը գզել էր հարևան նահանգապետի կատվին (խեղճն ի՞նչ իմանար, թե ով է նրա տերը): Փեպին դատապարտեցին ցմահ բանտարկության և ուղարկեցին պետական բանտ:
4-ՐԴ ՏԵՂ. Միջնադարյան դատարաններում հաճախ դատապարտվում էին կովերը, քանի որ ունեին կոտոշներ և զույգ կճղակներ, ինչը նրանց, որպես սատանայի մեղսակիցների, ինքնաբերաբար մտցնում էր վտանգավոր էակների խմբի մեջ:
3-ՐԴ ՏԵՂ. 1452 թվականին Ֆրանսիայում կովերի հոտը ղեկավարելու մեղադրանքով ձերբակալվեց մի այծ: Այդ խումբը մեղադրվում էր քաղաքացիների հագուստը ծամելու, ինչպես նաև ոմանց կոտոշներով հարվածելու մեջ:
2-ՐԴ ՏԵՂ. 1963 թվականին Տրիպոլիում (Լիբիա) 75 փոստային աղավնիներ դատապարտվեցին մահվան` Հունաստանից, Եգիպտոսից և Իտալիայից դրամի մաքսանենգ ներկրման համար: Թռչունները դատապարտվեցին մահապատժի, քանի որ «չափազանց վտանգավոր էին ու լավ վարժեցված»: Ուշագրավ է, որ նրանց վարժեցնողներին ընդամենը տուգանեցին:
1-ԻՆ ՏԵՂ. Կենդանիները դատարաններում են հայտնվել ոչ միայն մութ միջնադարում: 2003 թվականին Նիգերիայում մի այծի մեղադրեցին ավտոմեքենա գողանալու մեջ: Վկայության մեջ կենդանու անունն էր տվել մի անցորդ, որը նշել էր, թե այծի է վերածվել գողերից մեկը, երբ նկատել է, որ իրենց «բռնացրել են»: