ՄԵՐ ԿՅԱՆՔՈՒՄ ԱՄԵՆ ԻՆՉ ԻՐ ՏԵՂՈՒՄ ՉԷ

Նա կարող էր դառնալ հանճարեղ նկարիչ, բայց մաթեմատիկոս է,

Նա կարող էր դառնալ հրաշալի պոետ, բայց բաղվում է քաղաքականությամբ,

Նա կարող էր դառնալ լավ ֆիզիկոս-գյուտարար, բայց տնտեսագետ է…

«Երեխաները մեր ապագան են» ասելով մենք նրանց մեջ տեսնում ենք մեր իսկ կյանքի նպատակներն ու ցանկությունները, մեր պատկերացումները իդեալների հետ միասին: Նրանց սիրում ենք (հաճախ պաշտում հիվանդագին), դաստիարակում մեր լավագույն պատկերացումներով ու ընտանեկան ավանդույթներով: Բայց արի ու տես, նրանք մեծանում են ու հեռանում՝ թողնելով ամեն ինչ, դժգոհ իրենց կյանքից : Այս զավակները կրում են «ապերախտի» պիտակը: Մյուսներն ապրում են ծնողների սպասելիքների ու ակնկալիքների համաձայն ու շարունակում ծնողների պատկերացումներով ու նպատակներով կյանքը: Բայց արդյո՞ք դա էր նրանց ուզածն ու իրական ցանկությունը:

Երեխա ունենալ երազում են բոլոր հայ ընտանիքներում, առանց բացառությունների, բայց այդ երեխաներին հասցնել ԻՐԵՆՑ նպատակների կատարմանը՝ եզակիները: Իսկ երեխաներին ԻՐԵՆՔ ԻՐԵՆՑ` ծնողների նպատակներին ու երազանքներին՝ մեծամասնությունը: Այն ցանկություն-երազանքներին, որոնց ծնողները իրենց կյանքում չեն հասել, ձգտում են, որ զավակները դրանք իրականացնեն: Օրինակ՝ մայրն ամբողջ կյանքում երազել էր գեղասահքով զբաղվել, չէր ստացվել, իսկ աղջկան մինչև օլիմպիական չեմպիոն հասցրեց: Ու երբ աղջիկը պատին է կախում մեդալն ու հայտարարում, որ թողնում է մեծ սպորտը՝ մայրը քիչ է մնում կաթվածահար լինի: Նա բացատրում է, որ երկար տարիներ ապրել էր միայն մոր ցանկությունն իրականացնելու համար: Չէ՞ որ մայրն այդքան տարի իր կյանքից տրամադրել էր, որ աղջկան պարապմունքների տաներ ու զբաղվեր նրա սպորտային խնդիրները լուծելով: Իսկ եթե կեսից թողներ՝ մայրն այդ հարվածին չէր դիմանար: Մինչդեռ աղջիկը երազում էր լողի ու դաշնամուր նվագելու մասին:

Նման օրինակներն անթիվ են: Մենք պիտի հասկանանք, որ երեխաներին մեր ցանկությունները պարտադրելն ու «խորհուրդ տալը» մեղմ ասած ճիշտ չէ: Նրանք մեծանալով դժգոհություն մի օր հաստատ կհայտնեն, իսկ մենք՝ ծնողներս, կդժգոհենք, թե. «Ես քեզ համար այսքան բան եմ արել»: Չբացահայտելով երեխաների իրական ցանկությունները, չենք օգնում իրենց կյանքի առաքելությունը բացահայտել ու ապրել սեփական կյանքը: Նրանք ապրում են շատ ժամանակ մեր՝ ծնողներիս չապրած կյանքը: Ու այսպես էլ մեր զավակները ներքին ինքնաբավարարվածության զգացում չունենալով, դժգոհ իրենց ներքին հոգեվիճակից ապրում են իրենց կյանքի ընթացքը, նույնիսկ շատերը չհասկանալով դրա թաքնված իմաստը: Հնարավոր է, որ նրանք մի օր իրենց հարց տան, թե այսքան հաջողությունների եմ հասել կյանքում (գուցե)՝ լավ ընտանիք, լավ կարիերա, մասնագիտական բարձունքներ. բայց ինչո՞ւ երջանիկ չեմ զգում ինձ: Եթե սկսում են իրենց այս հարցը տալ, պատասխանն անպայման կգտնեն՝ վաղ թե ուշ: Գուցե այդ մարդը սիրում է մանուշակներ աճեցնել ու դրանից է ստանում հոգեկան բավարարվածության զգացում: Իսկ «խելացի, կյանքի փորձ ունեցող» ծնողները «խորհուրդ են տվել» լուրջ ու լավ վարձատրվող մասնագիտություն ընտրել, չընկնել երազների գիրկն ու զրուցել բույսերի հետ:

Մյուս տարածված բարդ իրավիճակը, երբ ծնողներն ըստ իրենց ծանոթությունների են իրենց զավակների կրթության հարցը լուծում՝ «ընդունել տալով» իրենց հարմար բուհ:

Ծնողի կյանքը դառնում է զավակի կյանքի կառավարումը, նա չունի սեփական կյանք: Ապրում է միայն զավակի համար ու նրա կյանքով՝ պարտադրելով սեփական ներկայությունը միշտ և ամենուր: Լինում են ծայրահեղություններ, երբ փորձում են կառավարել նույնիսկ ինտիմ կյանքը:

Անդրադառնամ նաև մի արտահայտության ևս. « Ես անհանգստանում եմ քեզ համար»: Ամենահաճախ արտաբերվող ու լսվող նախադասություններից է: Սա էլ իր մեջ հզոր եսասիրական ենթատեքստ է պարունակում: Այսինքն` դու արի տանը նստի՝ աչքիս առաջ, որ տեսնեմ ամեն ինչ քեզ հետ լավ է՝ չանհանգստանամ: Սա կարող է ցանկացած զավակի կաթվածահար անել:

Մեր ազգը բազում հանճարներ է տվել, որոնք հեռացել են իրենց ծնողներից, դեգերել աշխարհով մեկ՝ ազգանպաստ գուծունեություն ծավալել, կռվել հայրենիքի համար: Պատկերացնենք, որ Նժդեհը լավ զավակ լինելու կամ իր մորը ծերության օրով մի բաժակ ջուր տալու համար հավատարիմ նստեր հայրական օջախում ու լիներ օրինավոր, ավանդապահ զավակ, ընտանիքի ամուսին ու հայր: Իսկ նրա նման հայորդիների օրինակով այսօր սերունդ է կրթվում:

Հանրահայտ իմաստուն Օշոն հանճարեղ միտք է ասել. «Ձեր երեխաները ձեզ համար երեխաներ չեն, նրանք իրենց սեփական մտքերն ունեն»: Ու նաև բացահայտում է, որ երեխաների համար մենք միջոց ենք աշխարհ գալու ու իրենց առաքելությունն իրականացնելու: Մենք ուղղակի պարտավոր ենք նրանց խնամել, կերակրել, մեծացնել՝ ազատ թողած վիճակում, նրանք մերը չեն կամ մեր սեփականությունը, մեզ շարունակողն են: Նրանք անհատներ են սեփական մտքերով, հույզերով, ձգտումներով ու եկել են երկիր մարդկությանը առաջ տանելու համար: Իսկ մենք նրանց դաստիարակում ենք սեփական կարծրատիպերով ու դնում նույն սահմանափակումների մեջ, որոնց մեջ ինքներս ենք: Մենք՝ հայերս, հաճախ զավակ ունենում ենք, որ ծերության ժամանակ մեզ մի բաժակ ջուր տվող լինի: Այսինքն` զավակ ենք ունենում շահադիտական նպատակներով ու էլի մեզ համար: Իսկ իմաստությունն ասում է, որ հարկավոր է սնել, ջրել, մեծացնել ու տալ ազատություն: Իսկ մենք դրան հոգեբանորեն պատրա՞ստ ենք: Իհարկե ՝ ոչ: Բաց թողնենք մեր զավակներին ու թույլ տանք ապրելու սեփական կյանքով, իսկ մենք զգուշությամբ ուղղություն տանք, օգնենք՝ երբ կդիմեն մեր խորհրդին:

ՄԱՌԱ ՄԱԿԱՐՅԱՆ

«9-րդ հրաշալիքի» կողմից.

Պարտադիր չէ, որ հեղինակի կարծիքը համընկնի մեր կարծիքին: Պագանինին Պագանինի չէր դառնա, եթե հայրը բառացիորեն չստիպեր նրան, չպարտադրեր ջութակ նվագել: Պագանինին երջանիկ էր, թե չէ` անհայտ է, բայց մարդկությունը երջանիկ է: