Որևէ բան գնահատելու համար պետք է
սեփական ճաշակից վեր կանգնել:
Կյանքը
հոսում է, մենք էլ խոսում ենք: Իսկ որտեղ խոսք, այնտեղ խոսք ու զրույց:
Իսկ ինչ զրույց առանց բանավեճի, որը հաճախ փոխվում է վեճի: Օրինակ,
բանավիճում ու վիճում էին՝ թարգմանել, թե ոչ պալտոն ու տելեֆոնը, վելոսիպեդն ու փեչը:
Հեղինակություններ էին, մե՛ծ անհատներ. Րաֆֆին ու Տերյանն ասում էին՝ պետք
չէ: Կյանքը հակառակը ցույց տվեց, ավելի ճիշտ՝ լեզուն: Այդպես է. լեզուն
միշտ էլ լեզու է ցույց տալիս, չարաճճիություն անում:
Տերմինաբանական կոմիտեն իր կարկառուն կազմով մի քսան տարի առաջ որոշումներ էր ընդունել, որոնցով արգելել էր, օրինակ, տնօրեն բառի կիրառությունը, ավելի ճիշտ, ըստ այդ որոշման՝ մի դեպքում կարելի էր ասել տնօրեն, բայց մեկ այլ դեպքում անպայման պետք էր ասել դիրեկտոր: Ինչո՞ւ: Որովհետև դեռևս ողջ էին հեղինակավոր դիրեկտորները, որոնց համար վիրավորական էր տնօրեն կոչվելը: Մեկ այլ որոշմամբ սիստեմ բառը բոլոր դեպքերում կարելի էր փոխարինել հայերեն համարժեքով՝ համակարգով, բացի հասարակական ֆորմացիաները նշելուց՝ կապիտալիստական սիստեմ, սոցիալիստական սիստեմ և այլն: Այդ այն դեպքում, երբ համակարգը ամենաշատը հենց այդ իմաստով և այդ տեղում կիրառելն էր ճիշտ: Ինչո՞ւ: Որովհետև կար սոցիալիստական սիստեմը՝ տաբուն, արգելանքը: Նույնը պարտիա և ռևոլյուցիա բառերի դեպքում: Ծիծաղելի կռապաշտություն: Զանգված բառը կարելի է ամենուր կիրառել մասսա բառի փոխարեն, կարդում ենք մեկ այլ որոշման մեջ, բայց չի կարելի ասել, օրինակ, զանգվածային ելույթներ: Կյանքը ցույց տվեց, որ այդպիսի արգելանքը ևս ծիծաղելի է, և այսօր թե՛ ասում և թե՛ գրում են զանգվածային ելույթներ, զանգվածային միջոցառումներ և այլն: Կուլտուրա բառը կարելի էր թարգմանել մշակույթ, բայց արգելվում էր ասել մշակովի բույսեր կամ մշակաբույսեր: Այսինքն՝ արգելվում էր այդ բառը կիրառել ամենաճշգրիտ իմաստով. չէ՞ որ բույսը մշակում են, իսկ բույս մշակողն էլ հենց մշակն է: Կյանքը ցույց տվեց, որ մշակաբույսը հիանալի է փոխարինում կուլտուրական բույսին: Այժմ ոչ մեկի մտքով չի անցնում ասել կուլտուրական կամ ինտելիգենտ բույս:
Նույն բանը տեղի ունեցավ համակարգիչ բառի դեպքում: Երբ հայերենի բարձրագույն խորհրդում առաջարկեցի այդ բառը կոմպյուտեր բառի փոխարեն, կարկառունները խիստ վրդովվեցին. այսօր, մի քանի տեխնամոլներից բացի, բոլորն էլ ասում են և գրում համակարգիչ:
Այսինքն՝ ճիշտը չարգելելն է. եթե նույնիսկ հայերեն համարժեքին կանաչ ճանապարհ չենք տալիս, պետք չէ օրենքով հաստատել ու պարտադրել օտարը. մեկ է, լեզուն իրենն անելու է, ինքնամաքրվելու է և մաքրվելու է համառ ու հետևողական մարդկանց ջանքերով, որքան կարողանալու է: Իսկ որքան չկարողացավ, հենց դրանք էլ լինում են մեր փոխառությունները, որոնց վերաբերյալ ոչ մի վատ բան չունենք ասելու:
Տերմինաբանական կոմիտեն իր կարկառուն կազմով մի քսան տարի առաջ որոշումներ էր ընդունել, որոնցով արգելել էր, օրինակ, տնօրեն բառի կիրառությունը, ավելի ճիշտ, ըստ այդ որոշման՝ մի դեպքում կարելի էր ասել տնօրեն, բայց մեկ այլ դեպքում անպայման պետք էր ասել դիրեկտոր: Ինչո՞ւ: Որովհետև դեռևս ողջ էին հեղինակավոր դիրեկտորները, որոնց համար վիրավորական էր տնօրեն կոչվելը: Մեկ այլ որոշմամբ սիստեմ բառը բոլոր դեպքերում կարելի էր փոխարինել հայերեն համարժեքով՝ համակարգով, բացի հասարակական ֆորմացիաները նշելուց՝ կապիտալիստական սիստեմ, սոցիալիստական սիստեմ և այլն: Այդ այն դեպքում, երբ համակարգը ամենաշատը հենց այդ իմաստով և այդ տեղում կիրառելն էր ճիշտ: Ինչո՞ւ: Որովհետև կար սոցիալիստական սիստեմը՝ տաբուն, արգելանքը: Նույնը պարտիա և ռևոլյուցիա բառերի դեպքում: Ծիծաղելի կռապաշտություն: Զանգված բառը կարելի է ամենուր կիրառել մասսա բառի փոխարեն, կարդում ենք մեկ այլ որոշման մեջ, բայց չի կարելի ասել, օրինակ, զանգվածային ելույթներ: Կյանքը ցույց տվեց, որ այդպիսի արգելանքը ևս ծիծաղելի է, և այսօր թե՛ ասում և թե՛ գրում են զանգվածային ելույթներ, զանգվածային միջոցառումներ և այլն: Կուլտուրա բառը կարելի էր թարգմանել մշակույթ, բայց արգելվում էր ասել մշակովի բույսեր կամ մշակաբույսեր: Այսինքն՝ արգելվում էր այդ բառը կիրառել ամենաճշգրիտ իմաստով. չէ՞ որ բույսը մշակում են, իսկ բույս մշակողն էլ հենց մշակն է: Կյանքը ցույց տվեց, որ մշակաբույսը հիանալի է փոխարինում կուլտուրական բույսին: Այժմ ոչ մեկի մտքով չի անցնում ասել կուլտուրական կամ ինտելիգենտ բույս:
Նույն բանը տեղի ունեցավ համակարգիչ բառի դեպքում: Երբ հայերենի բարձրագույն խորհրդում առաջարկեցի այդ բառը կոմպյուտեր բառի փոխարեն, կարկառունները խիստ վրդովվեցին. այսօր, մի քանի տեխնամոլներից բացի, բոլորն էլ ասում են և գրում համակարգիչ:
Այսինքն՝ ճիշտը չարգելելն է. եթե նույնիսկ հայերեն համարժեքին կանաչ ճանապարհ չենք տալիս, պետք չէ օրենքով հաստատել ու պարտադրել օտարը. մեկ է, լեզուն իրենն անելու է, ինքնամաքրվելու է և մաքրվելու է համառ ու հետևողական մարդկանց ջանքերով, որքան կարողանալու է: Իսկ որքան չկարողացավ, հենց դրանք էլ լինում են մեր փոխառությունները, որոնց վերաբերյալ ոչ մի վատ բան չունենք ասելու:
ՎԱՉԱԳԱՆ Ա. ՍԱՐԳՍՅԱՆ
Комментариев нет:
Отправить комментарий