ՏԱՊԱՆԻ ԱՂԱՆԴԱՎՈՐԱԿԱՆ ՃԵՂՔԸ

Այսօր, ինչպես միշտ է եղել, երկու մոտեցում կա հայոց լեզվի վերաբերյալ: Առաջինն այն է, որ հայերենը օրհասական վիճակում է, հոգեվարք է ապրում, անէանում է, ոտնատակ է լինում. մի խոսքով, այսօր կա, վաղը չկա: Երկրորդ մոտեցումն այն է, որ հայերենը ծաղկուն վիճակում է, ոչ մի վատ բան էլ չկա, միշտ էլ այսպես է եղել, անհանգստանալու ոչինչ չկա, հայերենը իր հազարամյա ճամփով հանգիստ գնում է. ի՞նչ եք ձեններդ գլուխներդ գցել:
Իմ խորին համոզմամբ` երկու տեսակետներից էլ, մեղմ ասած, քաղքենիության սուր հոտ է փչում: Մի բան պարզ է` մենք ունենք հրաշալի մի լեզու, հազարամյակների, նախաժամանակների, աստվածների շունչն իր ներսում ամբարած մի հրաշք, մի անհատնում և շլացուցիչ գանձ: Մի բան էլ է պարզ` ոչ ոք չի հանդուրժի դա, ամենքն էլ կցանկանան մեր ձեռքից խլել դա, թեկուզ իրենց պետք էլ չէ, սակայն, կարևոր է, որ մե՜նք չունենանք: Այնպես, ինչպես եկեղեցիներն են ավերում, հավատն են պղծում, արժանապա
տվությունը ոչնչացնում և այլն:
Մենք էլ պիտի պաշտպանենք մեր լեզուն ամեն օր, ամեն պահ, ամեն գնով` ահա բանաձևը:
Այնպես չէ, որ մի անգամ պաշտպանեցիր` ու… վերջ, այլևս ոչ ոք ոտնձգություն չի կատարի նրա դեմ: Ասենք, լեզուն պետական է` սահմանադրությամբ պաշտպանված, սակայն դա չի նշանակում, որ որևէ մի դուրսպրծուկ փորձ չի անի քար գցելու նրա ճամփին, կարեցածին չափ եղծելու և նսեմացնելու: Մենք պարտավոր ենք պաշտպանվել: Քանզի մենք էլ լավ գիտենք, մեր հակառակորդները` առավել ևս, որ լեզուն է մեր միասնականության, միակամության, միամտության, հպարտության, արժանապատվության շտեմարանը և հրեղեն թուրը: Հայոց լեզուն է մեր գոյության առաջին ու վերջին հանգրվանը, վերջին կղզյակը, որտեղ փրկվել ենք:
Հենց որ մեզ շա՛տ նեղն են գցել, մենք լե
զուն փրկության տապան ենք սարքել ու պատսպարվել ամենակուլ հեղեղից: Իսկ այսօ՞ր: Այսօր էլ ոչինչ չի փոխվել. նույն երգն են երգում մեր  հակառակորդները, նույն գայթակղություններն են դեմ անում, նույն փորձություններն են պարտադրում, ինչ հազարավոր տարիներ. մոռացեք ձեր լեզուն, կրթվեք օտար լեզվով և հարուստ ու երջանիկ կլինեք, էլիտար կլինեք: Այսօր էլ մեր տապանը փորձում են ճեղքել, որ մենք կուլ գնանք օտար ջրերին: Որ մենք ամեն ժամ զբաղված լինենք Տապանից ջուրը կռճելով ու թափելով, որ չկարողանանք գլուխ բարձրացնել ու գործ անել:
Եթե մենք չունենայինք 70 տարվա, 700 տարվա, 7000 տարվա դառը փորձը, կմտածեինք, որ մի լավ բան կտա մեզ օտարալեզու դպրոցը: Սակայն մենք տեսանք, որ 70 տարվա ընթացքում, երբ ռուսական դպրոց էր հաճախում հայ ժողովրդի երեխաների առնվազն կեսը, ընդ որում` լավագույն կեսը, այդ կեսից մի կես բանաստեղծ, կես գրող, կես ռեժիսոր կամ այլ արվեստագետ չծնվեց, հա՜յ արվեստագետ, հա՜յ մշակույթը զարգացնող, անկրկնելիության կնիքը ճակատին, հայ ժողովրդի հանճարը հոգում: Չծնվեց և չէր էլ կարող ծնվել: Նույնն այսօր է: Իսկ մեր գոյատևման եթե ոչ միակ, ապա գլխավոր պայմանը մշակույթն է:
Այսօր մի խոր մոլորություն են հրամցնում, ներողություն, երկու մոլորություն են քարոզում և պարտադրում հանրությանը: Առաջին` իբր ազգային կրթության կողմնակիցները դեմ են, որ հայ երեխան օտար լեզուներ իմանա: Սա բավական խորամանկ հակահայկական, հակահայերենական քարոզչություն է: Հայաստանում դժվար թե գտնվի մեկը, որ չասի` քանի լեզու գիտես, այնքան մարդ ես: Բայց կա մեկը, որ ասում է. «Եթե մայրենի լեզուդ չգիտես, ապա քանի լեզու գիտես, այնքան մարդ չես»:
Երկրորդ մոլորությունն այն է, թե իբր մենք օտարախոս, օտարակիրթ, օտարադաստիարակված չենք, այդ պատճառով էլ չունենք լավ դիվանագետներ, լավ քաղաքական գործիչներ: Ա՛յ քեզ բան. այսինքն` օտար լեզու իմացող որևէ տգետ կամ միջակ գործիչն արդեն բավարա՞ր է մեր հարցերն ըստ պատշաճի ներկայացնելու համար: Չէ՞ որ առաջին հերթին տաղանդավոր, շնորհաշատ մարդ պետք է լինի այդ գործիչը, որի համար որևէ լեզու սովորելը, նախ` դժվար չէ, երկրորդ` պետք էլ չէ գործն առաջ տանելու համար:
Երկրի նախագահը հպարտությամբ ասում է, որ մեր լեզուն 8000 տարեկան է, և մենք էլ ենք ոգևորվում ու հպարտանում, իսկ Կառավարությունն ու Ազգային ժողովն ասում են` հերիք է ինչքան ապրեց, ծերացել է մեր մայր լեզուն, մեր մայրը, եկեք նրա փոխարեն ջահել ռուս կամ անգլիացի աղջիկներ բերենք, էլիտար քեֆ անենք:
Այսօր օտարալեզվության քարոզն ինձ հիշեցնում է Եհովայի վկաների քարոզը. երկուսն էլ աղանդ են` մեկը լեզվական և դրանով հոգևոր, մյուսը` հոգևոր և դրանով` լեզվական: Պարզապես զարմանալի է, որ քայքայիչ աղանդավորությունը քարոզում են հարազատ Կառավարությունն ու Ազգային ժողովը, որոնց ցինիզմը չափ ու սահման չունի: Նրանք ասում են. «Լեզվի մասին» օրենքում մի փոքրիկ, աննշան հղում ենք անում` տես «Հանրակրթության մասին» օրենքը: Իսկ այնտեղ ինչ ուզում (ինչը մենք չենք ուզում) անում են:
Այսինքն` «Լեզվի մասին» օրենքն առհասարակ դադարում է գործելուց, ուժը կորցրած է ճանաչվում: Ա՛յ քեզ հնարամտություն: Մաշալլա՛հ:
Զարմանահրաշ «մարդիկներ» տեսա, ավա՛ղ, լսեցի նաև, որ ասում էին, թե օտարալեզվությունը հայերենի զարգացմանն է նպաստելու միայն, ուրիշ ոչինչ, որ հայերենը կնայի օտար լեզվին, նրա ճոխ ու գեղեցիկ, հարուստ ու երջանիկ կարգավիճակին ու ինքն էլ կերջանկանա ու կզարգանա: Հայոց լեզվի հողերը ձեր գլխին, հա՛…
Մենք էլ, մեր հակառակորդներն էլ լավ հասկանում ենք, որ մեր իրական անկախությունը մեր լեզվի և մեր մտածողության մեջ է. դա է պատճառը, որ երկուստեք էլ համառում ենք:
«Հայ լեզուն տունն է հայուն»,– ասում էր Մուշեղ Իշխան բանաստեղծը, «Հայ լեզուն հայի հայրենիքն է»,– ասում էր Ավետիք Իսահակյանը: Այսօր ուզում են մեզ մեր Տնից ու Հայրենիքից դուրս քշել կամ մեր տանը մեզ բոլորիս դարձնել տնփեսա:
Բոլոր փայլուն գլուխները մայրենին պահպանելու կոչ են արել. մենք այսօր փայլփլուն բաների հետևից ենք վազում:
Հայո՜ց լեզու, կեցո՜ զհայս և ների՜ր նրանց, քանզի չգիտեն, թե ինչ են անում:

ՎԱՉԱԳԱՆ Ա. ՍԱՐԳՍՅԱՆ